Dư Âm – Bài hát tiêu biểu của thời kỳ tân nhạc lãng mạn
Dư Âm, bài hát nổi tiếng được biết đến như là ca khúc tiền chiến duy nhất của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, vẫn được xem là một trong những bài hát tiêu biểu nhất của thời kỳ tân nhạc lãng mạn thập niên 1940.
Một ngọn lửa tình yêu chùng xuống
Năm 1949, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý là trưởng đoàn văn công của Sư đoàn 304 và cũng là một chàng trai cô đơn. Sau khi mất vợ 6 năm trước đó, nỗi buồn trong anh đã dần dần đi qua. Bạn bè đã giới thiệu rất nhiều cô gái cho anh, nhưng không có ai đến gần được.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý thời trẻ
“Khi tôi còn trẻ, tôi được nhiều người khen ngợi vì nhan sắc điển trai, khuôn mặt rạng rỡ, hiền lành và cặp lông mày cong như lưỡi liềm. Nhiều người nói rằng tôi rất hấp dẫn phụ nữ. Nhưng thực tế là tôi luôn gặp rắc rối trong chuyện tình yêu. Rất khó để có được một tình yêu thực sự,” nhạc sĩ chia sẻ.
Gặp gỡ định mệnh trong một buổi chiều
Một ngày đẹp trời, một người bạn thân mời anh về nhà chơi tại Quỳnh Lưu, Nghệ An. Nhà của họ có hai cô con gái: chị gái 22 tuổi và em gái mới 16 tuổi. Ý đồ của người bạn là muốn làm mai cho nhạc sĩ với chị gái, nhưng do lúc đó con gái chỉ được phép nói đến chuyện lấy chồng từ tuổi 18 trở lên, vì vậy chị gái 22 tuổi được giới thiệu trước còn cô em phải nhường mặt.
Buổi chiều đó, cuộc trò chuyện không đi đến đâu xa, nhưng đột nhiên cô em xuất hiện “đứng sau lưng chị, tựa cằm vào vai chị và nhìn tôi với đôi mắt đen to tròn. Ôi! Đôi mắt này thật kỳ diệu, tạo nên sự cuốn hút khiến tôi sững sờ, lặng im như người mất hồn.” Khi nhạc sĩ 26 tuổi Nguyễn Văn Tý bỗng nhiên trở nên đờ đẫn, cô chị quay lại và…đứng dậy rời đi. Cô em quá sợ, cũng đi vào trong nhà.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý hiểu rằng anh đã bị tình yêu sét đánh và tin rằng cô gái 16 tuổi cũng có tình cảm với anh. Sau đó, vì cô em còn quá nhỏ, gia đình cấm anh tiếp xúc, nhưng vì nhớ nhung quá mức, anh vẫn kiên nhẫn ghé thăm, nhưng chỉ được ngồi ngoài sân nói chuyện với người bạn thân.
Khoảnh khắc đáng nhớ và câu hát được tạo nên
Một đêm trăng sáng, khi hai người bạn đang ngồi trò chuyện, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý một lần nữa rung động khi thấy cô em ra ngoài hiên ngồi, tóc hơi ướt. Sau khi làm xong tóc, cô em ôm đàn và ngồi hát nhẹ nhàng. Đó là khoảnh khắc đã tạo nên câu hát đầy cảm xúc: “Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng tơ”…
Đêm qua mơ thấy dáng em ôm đàn
Không gian yên bình như hôn thơ
Mái tóc nhẹ rung, trăng ôm sóng
Ai yêu anh, tim xao xuyến bên đôi mắt xa vời
Anh thích tiếng hát êm đềm, như những lời nguyền đẹp của những giấc mơ. Anh như ngôi nhà vắng lặng, em như ánh trăng reo đầy ý thơ. Anh muốn nói với em những lời yêu thương…. Tim anh băng giá đang ngại ngùng câu năm tháng mong chờ.
Hẹn em từ kiếp trước
Nhớ em từ thuở trẻ con
Anh đã âu sầu vì những vết xước tương tư
Em hãy dẫn anh chạy tự do?
Dư âm tiếng hát vang lên trong con tim anh, vô vàn kỷ niệm ùa về. Chìm đắm trong nhớ về đêm qua, về giấc mơ môi em rung. Anh muốn trở thành mây bay cùng cơn gió, dẫn anh vào cõi mơ ước…
Những chuyển biến đầy tiếc nuối và trái tim tan vỡ
Rất ít người biết rằng, hình bóng của cô gái đó là một kiếp tình yêu khác đã bị thất lạc vào giữa năm 1949 trong cuộc đời nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý. Và khi nhìn thấy cô ấy, những cung bậc tình yêu đã tái sinh.
Trở về đơn vị, khi mọi người đã ngủ, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý thắp ngọn đèn dầu, ngồi trong một tấm cót cuộn tròn và viết nhanh “Dư Âm”, không chỉnh sửa bất kỳ từ nào. Sau đó, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý kể lại: “Trái tim tôi lúc đó tan nát. Làm sao có thể viết câu ‘Tim anh băng giá đang ngại ngùng câu năm tháng mong chờ’.” Bài hát này sau đó được phổ biến và trở thành nhạc trong bộ phim Kiếp hoa ở vùng tạm chiếm Hà Nội.
Dư âm vẫn mãi mãi kỷ niệm
Dư âm là một bài tình ca buồn đẹp, gợi lên những cảm xúc sâu xa và số phận đáng tiếc của những người liên quan.
8 năm sau đó (1958), nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý gặp lại Hằng (cô gái 16 tuổi ngày xưa) trên đường trở về đơn vị ở Vĩnh Yên. Lúc đó Hằng cũng là một lính bộ đội và đã có gia đình. Nhạc sĩ nhớ lại: “Một chiều đi đến Vĩnh Yên, trời sắp mưa, tôi ghé vào một doanh trại trên đồi để tránh mưa. Nhưng ngay khi tôi nộp xong giấy tờ cho bảo vệ, tôi thấy một người trong trang phục quân đội đi tới từ xa. Tôi cảm thấy hoảng sợ khi nhận ra đó chính là Hằng. Có vẻ như cô ấy cũng nhận ra tôi nên dừng lại từ xa. Tôi vội tìm cách lấy lại giấy tờ từ bảo vệ, rồi đi qua cô ấy như một người lạ, ra khỏi cổng và đi nhanh như đang chạy trốn. Trong lòng tôi lúc đó, tôi chỉ nghĩ rằng: Tôi không muốn ai hiểu lầm rằng tôi tìm cách để được gặp người mình yêu”.
Do đó, Dư Âm không được phép phổ biến. Năm 1953, người sáng tác bị chỉ trích, kiểm điểm và bị kỷ luật trong một đợt chỉnh huấn, vì lúc đó nhạc sĩ cách mạng không được phép sáng tác nhạc lãng mạn. Lúc này, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã kết hôn với vợ thứ hai, Nguyễn Thị Bạch Lệ (kết hôn năm 1952, là em gái của nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương). Ông đã phải đi khắp nơi để giải thích về bài hát và để nhiều người nghe. Ông nhớ lại: “Tôi đã đi, nhưng không nói được, mọi người chỉ cười khi tôi nói về nó”. Trong hồi ký của mình viết tháng 2/1987, ông nói: “Thực tế lúc đó lịch sử đã thay đổi, nhưng thiết nghĩ, chủ yếu là về mặt chính trị. Còn văn học nghệ thuật, chẳng ai kiểm soát được những tàn dư xưa”.
Tình yêu sét đánh lần hai và ân hận về sau
Năm 1988, khi đang ở Sài Gòn, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý gặp một người bạn gái. “Người đó nhìn tôi cũng với đôi mắt đen tròn,” kỷ niệm của ông về đôi mắt người con gái gây ra Dư Âm 38 năm trước. Và một lần nữa, từ đôi mắt của một người con gái khác, ông viết bài hát Một ánh sao trời. Sau khi hoàn thành tác phẩm này, ông mang bản nhạc đến tặng cô gái và nói thật: “Đôi mắt em giống hệt đôi mắt của người đã cho tôi một Dư Âm”. Người con gái đó chỉ im lặng và ba ngày sau, nhờ người đưa lại bản nhạc với dòng chữ: “Hãy tập trung vào công việc khác!” “Nếu tôi biết điều ấy trước, tôi sẽ không nói ra,” nhạc sĩ ân hận. Bài hát này sau đó được gọi là Dư Âm 2.
Người con gái 16 tuổi ngày xưa đã khuất, nhưng nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nói rằng “đến bây giờ và suốt đời, tôi vẫn yêu. Tôi không thể quên đôi mắt và nụ cười của cô gái tuổi 16 ấy. Bây giờ, tôi chỉ yêu cái dư âm đó, không có gì thật để yêu. Nhưng dư âm đó sẽ mãi mãi tồn tại, yêu như thế cũng đã và cũng tốt rồi.”
Theo Nguyên Minh (Thể thao & Văn hóa Cuối tuần)
Ảnh: Bài hát hay, Bài hát hay, Bài hát hay, Bài hát hay
Xem thêm các bài viết hay về lịch sử tại Khám Phá Lịch Sử