Xe tăng quân đội Ai Cập tiến vào Libya năm 1977
Bước vào thập niên 1970, Ai Cập nổi lên như một thế lực quân sự hùng mạnh trong thế giới Ả Rập. Với quân đội được Liên Xô trang bị hiện đại, Ai Cập tự nhận vai trò lãnh đạo khối Ả Rập và sẵn sàng can thiệp quân sự vào các cuộc xung đột khu vực. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Muammar Gaddafi ở Libya đã thách thức vị thế của Ai Cập. Tham vọng bá chủ của Gaddafi cùng với những căng thẳng chính trị leo thang đã đẩy hai quốc gia Ả Rập vào một cuộc chiến tranh ngắn ngủi nhưng đầy kịch tính vào năm 1977.
Ai Cập: Từ “hiếu chiến” đến “ôn hòa”
Dưới thời Tổng thống Gamal Abdel Nasser, Ai Cập theo đuổi chính sách đối ngoại cứng rắn, sẵn sàng sử dụng sức mạnh quân sự để khẳng định vị thế trong thế giới Ả Rập. Từ cuộc khủng hoảng kênh đào Suez năm 1956 đến cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967, Ai Cập đều đóng vai trò chủ chốt, dù kết quả thường là thất bại.
Sau khi Nasser qua đời, Anwar Sadat lên nắm quyền, đưa Ai Cập theo đuổi chính sách ôn hòa hơn. Mặc dù giành chiến thắng bất ngờ trước Israel trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973, Sadat hiểu rõ giới hạn của Ai Cập và hướng tới giải pháp hòa bình với Israel.
Tuy nhiên, chính sách xích lại gần Mỹ và Israel của Sadat đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ nhiều quốc gia Ả Rập, trong đó có Libya.
Tham vọng của Gaddafi và mâu thuẫn Ai Cập – Libya
Lên nắm quyền ở Libya năm 1969 sau một cuộc đảo chính không đổ máu, Muammar Gaddafi ngay lập tức thể hiện tham vọng biến Libya thành một cường quốc khu vực. Gaddafi ủng hộ các phong trào giải phóng dân tộc và chống chủ nghĩa đế quốc trên khắp thế giới Ả Rập và châu Phi.
Gaddafi chỉ trích gay gắt thỏa thuận hòa bình giữa Ai Cập và Israel, coi đó là sự phản bội đối với thế giới Ả Rập. Gaddafi công khai ủng hộ các nhóm đối lập với chính quyền Ai Cập, trong đó có tổ chức Anh em Hồi giáo bị Ai Cập coi là khủng bố. Libya cũng tăng cường viện trợ quân sự cho các nhóm vũ trang Palestine chống Israel, điều mà Ai Cập không muốn thấy.
Căng thẳng giữa hai nước leo thang sau khi Liên Xô rút quân khỏi Ai Cập năm 1972. Libya đã nhanh chóng lấp đầy khoảng trống bằng cách cung cấp vũ khí và cố vấn quân sự cho Ai Cập. Gaddafi hy vọng sẽ sử dụng ảnh hưởng của mình để kiểm soát Ai Cập và biến Libya thành nhà lãnh đạo mới của thế giới Ả Rập.
Trên bờ vực chiến tranh
Năm 1974, Gaddafi chính thức kêu gọi thành lập một nhà nước liên minh Ả Rập thống nhất với Libya là trung tâm. Đề xuất này bị hầu hết các nước Ả Rập bác bỏ, trong đó có Ai Cập. Gaddafi coi đây là một sự sỉ nhục và quyết định phải dùng vũ lực để dạy cho Ai Cập một bài học.
Libya bắt đầu các hoạt động quân sự khiêu khích dọc biên giới với Ai Cập. Các nhóm biệt kích Libya được huấn luyện bài bản liên tục xâm nhập Ai Cập, tiến hành các vụ tấn công vào các mục tiêu quân sự và dân sự.
Bản đồ chiến tranh Libya – Ai Cập 1977
Năm 1977, căng thẳng lên đến đỉnh điểm khi Libya trục xuất hàng trăm nghìn lao động Ai Cập, tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng.
Đáp trả lại những hành động khiêu khích của Libya, Ai Cập tăng cường hiện diện quân sự dọc biên giới. Tổng thống Sadat tuyên bố sẽ không ngần ngại sử dụng vũ lực để bảo vệ chủ quyền của Ai Cập.
Diễn biến cuộc chiến
Ngày 21/7/1977, một đơn vị thiết giáp Libya vượt qua biên giới, tấn công thị trấn Sallum của Ai Cập. Bất ngờ trước cuộc tấn công, quân đội Ai Cập vội vàng tổ chức phòng ngự. Với sự hỗ trợ của pháo binh và tên lửa chống tăng, Ai Cập đã đẩy lùi được cuộc tấn công của Libya.
Không quân Ai Cập ngay lập tức phản công, oanh tạc các căn cứ quân sự của Libya dọc biên giới. Các máy bay chiến đấu MiG-21 và Su-7 của Ai Cập đã gây ra thiệt hại nặng nề cho lực lượng không quân Libya, vốn chủ yếu là các máy bay Mirage do Pháp sản xuất.
Sau thất bại ban đầu, Gaddafi ra lệnh cho quân đội Libya mở một cuộc tấn công quy mô lớn vào Ai Cập. Tuy nhiên, do thiếu sự chuẩn bị kỹ lưỡng và bị động về chiến lược, quân đội Libya đã nhanh chóng bị đánh bại.
Quân đội Ai Cập, được trang bị vũ khí hiện đại do Liên Xô và Mỹ cung cấp, đã tiến sâu vào lãnh thổ Libya. Các đơn vị xe tăng và bộ binh Ai Cập được sự yểm trợ hiệu quả của không quân đã đánh chiếm nhiều thị trấn và thành phố quan trọng của Libya.
Ngày 24/7/1977, sau 4 ngày giao tranh ác liệt, Tổng thống Sadat tuyên bố đơn phương ngừng bắn. Quân đội Ai Cập dừng tiến công và rút lui khỏi lãnh thổ Libya.
Hậu quả và ý nghĩa
Mặc dù chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn, cuộc chiến tranh Libya – Ai Cập 1977 đã để lại những hậu quả nặng nề cho cả hai quốc gia.
Về mặt quân sự, Libya là bên chịu thiệt hại nặng nề hơn. Hàng trăm binh sĩ Libya thiệt mạng và bị thương, hàng chục xe tăng và máy bay bị phá hủy. Uy tín quân sự của Libya bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Về mặt chính trị, cuộc chiến đã củng cố vị thế của Ai Cập như một cường quốc hàng đầu trong thế giới Ả Rập. Gaddafi thất bại trong việc lật đổ Sadat và biến Libya thành nhà lãnh đạo mới của thế giới Ả Rập. Cuộc chiến cũng cho thấy sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ thế giới Ả Rập.
Quan hệ giữa Libya và Ai Cập vẫn tiếp tục căng thẳng trong nhiều năm sau đó. Hai quốc gia đã không ký kết hiệp ước hòa bình cho đến năm 1987.
Cuộc chiến tranh Libya – Ai Cập 1977 là một minh chứng rõ nét cho sự bất ổn định và xung đột âm ỉ trong khu vực Bắc Phi và Trung Đông trong thế kỷ 20. Tham vọng chính trị, cạnh tranh ảnh hưởng và xung đột ý thức hệ đã đẩy các quốc gia Ả Rập vào vòng xoáy chiến tranh huynh đệ tương tàn.
Tài liệu tham khảo
- Pollack, Kenneth. Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press, 2002.
