Alexander Dubček, một cái tên gắn liền với Mùa Xuân Praha, một thời khắc lịch sử đầy biến động và hy vọng của Tiệp Khắc. Sinh ra tại Uhrovec, Slovakia vào ngày 27/11/1921, tuổi thơ của Dubček gắn liền với Liên Xô, nơi ông sống cùng cha mẹ từ năm 3 tuổi. Những năm sống tại Kyrgyzstan và Gorki đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng của ông. Trở về Tiệp Khắc năm 1938, Dubček nhanh chóng tham gia Đảng Cộng sản và cuộc kháng chiến chống phát xít, thể hiện tinh thần yêu nước và lý tưởng cộng sản ngay từ khi còn trẻ.
Từ Thợ Khóa Đến Tổng Bí Thư
Hành trình chính trị của Dubček bắt đầu từ vị trí một thợ khóa, sau đó tham gia Đảng Cộng sản Slovakia năm 1939 – thời điểm tổ chức này còn hoạt động bất hợp pháp. Trải qua cuộc nổi dậy của Quốc gia Slovakia năm 1944, Dubček mất đi người anh em và bản thân cũng bị thương. Sau chiến tranh, ông dần thăng tiến trong hàng ngũ Đảng Cộng sản, được cử đi học tại Đại học Chính trị Praha và các khóa học tại Moscow trong những năm 1950. Tại Moscow, Dubček đã trải qua thời kỳ “phản Stalin”, góp phần vào việc phục hồi danh dự cho những người cộng sản bị đàn áp trong các cuộc thanh trừng đầu những năm 1950, trong đó có cả Gustáv Husák – người sau này sẽ thay thế ông làm Tổng bí thư.
Năm 1963 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp chính trị của Dubček khi ông được bầu làm Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Slovakia. Cũng trong năm này, ông đã có bài phát biểu chào mừng Leonid Brezhnev – người sau này sẽ trở thành nhà lãnh đạo Liên Xô và đóng vai trò then chốt trong những biến cố tại Tiệp Khắc.
Hình 1: Alexander Dubček (phải) và Leonid Brezhnev (trái).
Chủ Nghĩa Xã Hội Có Khuôn Mặt Con Người
Bầu không khí chính trị tại Tiệp Khắc những năm 1960s đầy căng thẳng giữa phe tự do hóa và phe bảo thủ. Tháng 1/1968, Dubček được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Tiệp Khắc, mở ra một chương mới cho đất nước này. Mong muốn xây dựng một “chủ nghĩa xã hội có khuôn mặt con người”, Dubček khởi xướng hàng loạt cải cách, nới lỏng kiểm duyệt báo chí, khuyến khích tự do ngôn luận và hội họp. Những khẩu hiệu như “chủ nghĩa xã hội có khuôn mặt con người” trở nên phổ biến, phản ánh khát vọng đổi mới và dân chủ hóa xã hội.
Áp Lực Từ Điện Kremlin và Cuộc Xâm Lăng
Những cải cách của Dubček, tuy nhận được sự ủng hộ trong nước, lại vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Liên Xô và các nước trong khối Warszawa. Lo ngại làn sóng cải cách lan rộng, Brezhnev gia tăng áp lực buộc Dubček phải chấm dứt Mùa Xuân Praha. Cuộc điện đàm căng thẳng giữa hai nhà lãnh đạo vào ngày 13/8/1968 cho thấy rõ sự bất đồng quan điểm và áp lực ngày càng tăng từ Điện Kremlin.
Hình 2: Xe tăng Liên Xô trên đường phố Praha.
Đêm 20 rạng sáng 21/8/1968, quân đội khối Warszawa tràn vào Tiệp Khắc, chấm dứt giấc mơ Mùa Xuân Praha. Dubček và các lãnh đạo khác bị bắt và đưa về Moscow. Cuộc xâm lược vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ người dân Tiệp Khắc, nhưng trước sức mạnh quân sự áp đảo, họ không thể kháng cự.
Hình 3: Người dân Praha phản đối xe tăng Liên Xô.
Nghị Định Thư Moscow và Hậu Quả
Dưới áp lực của Liên Xô, Dubček buộc phải ký Nghị định thư Moscow, chấp nhận chấm dứt các cải cách và cho phép quân đội Liên Xô đóng quân tại Tiệp Khắc. Quyết định này, dù khó khăn, được Dubček đưa ra nhằm bảo toàn lãnh thổ và tránh một cuộc xung đột vũ trang đẫm máu.
Hình 4: Chướng ngại vật bốc cháy trước tòa nhà Đài phát thanh Tiệp Khắc.
Dubček bị buộc phải từ chức vào tháng 4/1969, kết thúc sự nghiệp chính trị của ông. Tuy nhiên, hình ảnh Dubček vẫn sống mãi trong lòng người dân Tiệp Khắc như một biểu tượng của khát vọng tự do và dân chủ.
Di sản Của Mùa Xuân Praha
Mùa Xuân Praha, dù bị dập tắt, đã để lại những bài học quý giá về khát vọng tự do và dân chủ của con người. Sự kiện này cũng góp phần vào sự sụp đổ của khối Đông Âu sau này. Dubček, với nỗ lực cải cách của mình, xứng đáng được ghi nhớ như một nhân vật lịch sử quan trọng, người đã dám mơ về một “chủ nghĩa xã hội có khuôn mặt con người”.
Tài liệu tham khảo
- Wikipedia: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Jan_Palach
Phụ lục
- Jan Palach: Sinh viên tự thiêu để phản đối cuộc xâm lược của Liên Xô.
Hình 5: Xe tăng Liên Xô cán qua chướng ngại vật.
Hình 6: Biểu ngữ phản đối Liên Xô.
Hình 7: Quân đội Liên Xô hành quân qua Praha.
Hình 8: Václav Havel và Alexander Dubček.
