Buổi chiều ngày 17/4/1975, không khí Phnom Penh ngột ngạt trong sự im lặng đáng sợ. Những người lính Khmer Đỏ, với ánh mắt lạnh lùng, tiến vào thủ đô trong tiếng hò reo mừng rỡ của người dân. Họ tin rằng hòa bình đã trở lại sau 5 năm nội chiến. Nhưng đó là sự khởi đầu cho một trong những chương đen tối nhất lịch sử Campuchia.
Sihanouk cùng Khieu Samphan, lãnh đạo cấp cao của Khmer Đỏ trong chuyến thăm căn cứ Khmer Đỏ năm 1973
Ngay lập tức, Khmer Đỏ bộc lộ bản chất tàn bạo. Họ tr驱逐 toàn bộ người dân khỏi thành phố, biến Campuchia thành một trại lao động cưỡng bức khổng lồ. Dưới chế độ Pol Pot, gần 2 triệu người đã bỏ mạng, biến Campuchia thành “cánh đồng chết” ám ảnh nhất thế kỷ 20.
I. Từ Khởi Nguồn Đến Vươn Quyền
Để hiểu rõ thảm kịch này, chúng ta cần quay lại lịch sử hình thành Khmer Đỏ.
Gốc Rễ Của Sự Tàn Bạo
Khmer Đỏ ra đời năm 1960 do Saloth Sar (Pol Pot) và Nuon Chea lãnh đạo. Lấy cảm hứng từ Mao Trạch Đông, Khmer Đỏ theo đuổi chủ nghĩa cộng sản cực đoan, loại bỏ tư bản và tôn giáo, biến Campuchia thành xã hội nông nghiệp.
Leo Thang Trong Lửa Đạn
Thập niên 60, Chiến tranh Việt Nam lan sang Campuchia. Khmer Đỏ lợi dụng thời cơ, mở rộng vùng kiểm soát. Cuộc chiến tranh do Mỹ mở rộng tại Campuchia đã vô tình giúp Khmer Đỏ lớn mạnh.
Khai quật hài cốt những nạn nhân của chế độ Khmer Đỏ ngày 10/10/1981. Hình chụp của ký giả David Allen Harvey
Năm 1975: Biên Chương Của Kinh Hoàng
Ngày 17/4/1975, Khmer Đỏ chiếm Phnom Penh. Hai triệu cư dân bị đuổi khỏi thành phố. Những gì diễn ra sau đó được ghi lại trong cuốn sách “The Fall of Pnom Penh” của nhà báo Roland Neveu.
Diễu Hành Tử Thần
Neveu mô tả cảnh tượng kinh hoàng: Người dân bị lùa đi như gia súc, bệnh nhân bị kéo lê khỏi bệnh viện. Những ai chống cự đều bị bắn chết.
II. Năm Số Không – Sự Tàn Phá Nền Văn Minh
Khmer Đỏ xóa bỏ mọi dấu vết của xã hội cũ, biến Campuchia thành một nhà tù khổng lồ.
Tập Thể Hóa Tuyệt Đối
Gia đình bị giải thể, trẻ em bị tách khỏi cha mẹ. Mọi người sống tập thể, lao động khổ sai trên đồng ruộng. Nền kinh tế sụp đổ hoàn toàn.
Cải Tạo Xã Hội Bằng Máu
Tri thức, tôn giáo, người dân tộc thiểu số đều bị xem là kẻ thù. Hàng trăm ngàn người bị tra tấn dã man và hành quyết tại các nhà tù như S-21 (nay là bảo tàng Toul Sleng).
III. Thế Giới Im Lặng Trước Diệt Chủng
Thế giới bên ngoài gần như im lặng trước thảm kịch của Campuchia.
Sự Lãng Quên Của Nước Mỹ
Mỹ, dù biết rõ sự tàn bạo của Khmer Đỏ, vẫn chọn cách im lặng. Họ lo sợ sự can thiệp sẽ bị xem là hành động “diều hâu chiến tranh”.
Bi Kịch Của Những Người Dám Lên Tiếng
Nhà báo Sidney Schanberg và cộng sự Dith Pran đã dũng cảm phơi bày tội ác của Khmer Đỏ. Câu chuyện của họ được dựng thành phim “The Killing Field” năm 1984, thức tỉnh lương tri thế giới.
IV. Cuộc Chiến Anh Em Tương Tàn
Mâu thuẫn giữa Khmer Đỏ và Việt Nam bùng nổ thành chiến tranh năm 1978.
Mâu Thuẫn Không Thể Dung Hòa
Chủ nghĩa dân tộc cực đoan khiến Khmer Đỏ quay lưng với Việt Nam, mở các cuộc tấn công biên giới đẫm máu.
1978: Cuộc Xâm Lược Của Việt Nam
Phản ứng lại sự khiêu khích của Khmer Đỏ, Việt Nam đưa quân vào Campuchia, kết thúc chế độ diệt chủng.
V. Giải Phóng Và Tìm Lại Hòa Bình
Sự sụp đổ của Khmer Đỏ mở ra hy vọng mới cho Campuchia, nhưng con đường đi đến hòa bình vẫn còn chông gai.
Sự Ra Đi Của Quân Đội Việt Nam
Năm 1989, Việt Nam rút quân khỏi Campuchia. Chính phủ mới được thành lập dưới sự lãnh đạo của Hun Sen, cựu chỉ huy Khmer Đỏ.
Hòa Bình Mong Manh
Năm 1991, Hiệp định Hòa bình Paris được ký kết, nhưng Khmer Đỏ tiếp tục kháng cự cho đến khi Pol Pot chết năm 1998.
Lịch sử Campuchia dưới chế độ Khmer Đỏ là bài học đau thương về sự tàn bạo của chủ nghĩa cực đoan. Ngày nay, khi đất nước đã hồi sinh từ đống tro tàn, những “cánh đồng chết” vẫn là lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình và nhân phẩm.
