Bóng ma của Đế chế Ottoman hùng mạnh một thời vẫn còn đọng lại trên vùng đất Trung Đông vào đầu thế kỷ 20. Hàng trăm năm dưới sự cai trị của Ottoman, người Ả Rập khao khát một quốc gia độc lập, tự do, nói tiếng mẹ đẻ của mình. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng, những biến động địa chính trị toàn cầu sắp sửa xé toạc bức tranh yên bình giả tạo này, vẽ lại bản đồ Trung Đông theo một cách không ai có thể lường trước được.
Thế Chiến I: Khởi Nguồn Của Biến Động
Sự kiện châm ngòi cho cuộc đại chiến – vụ ám sát Thái tử Áo Franz Ferdinand tại Sarajevo năm 1914 – tưởng chừng như chỉ là một sự kiện cục bộ, nhưng lại kéo theo hàng loạt phản ứng dây chuyền, đẩy các cường quốc châu Âu vào vòng xoáy chiến tranh. Đế chế Ottoman, sau một thời gian do dự, đã chọn đứng về phía Đức và Áo-Hung, một quyết định sai lầm đã đẩy nhanh sự sụp đổ của đế chế này và mở ra một chương mới cho Trung Đông.
Bản đồ Đế chế Ottoman năm 1914
Ngọn Lửa Dân Tộc Bùng Cháy
Tinh thần dân tộc đã âm ỉ cháy khắp châu Âu và lan sang Trung Đông từ trước khi Thế Chiến I nổ ra. Thời đại Victoria chứng kiến sự bành trướng của chủ nghĩa đế quốc, nơi các cường quốc châu Âu tự cho mình quyền cai trị các quốc gia “kém cỏi” hơn. Giáo dục khai sáng lại vô tình khơi dậy tinh thần dân tộc ở các quốc gia bị trị, khiến họ khao khát độc lập và tự do. Lời tiên tri trong Kinh Thánh về sự nổi dậy của các dân tộc dường như đang ứng nghiệm.
Cuộc Khởi Nghĩa Của Người Ả Rập
Trong bối cảnh hỗn loạn của Thế Chiến, Anh Quốc, với lợi ích chiến lược tại Ấn Độ và kênh đào Suez, đã tìm thấy cơ hội để ủng hộ cuộc khởi nghĩa của người Ả Rập chống lại Ottoman. Sharif Hussein ibn Ali, hậu duệ của nhà tiên tri Muhammad, đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa này từ Hejaz, vùng đất thánh Mecca và Medina. Sự hỗ trợ của Lawrence xứ Ả Rập và lời hứa độc lập từ Anh Quốc đã thúc đẩy người Ả Rập chiến đấu.
Những Lời Hứa Tan Vỡ
Chiến thắng của phe Đồng minh, thay vì mang lại độc lập cho người Ả Rập như đã hứa, lại trở thành một sự phản bội. Mật ước Sykes-Picot giữa Anh và Pháp đã vạch ra kế hoạch chia cắt Đế chế Ottoman, bỏ qua hoàn toàn nguyện vọng của người Ả Rập. Tuyên bố Balfour, hứa hẹn ủng hộ việc thành lập một quê hương cho người Do Thái tại Palestine, càng làm phức tạp thêm tình hình.
Vấn Đề Palestine: Mầm Mống Xung Đột
Palestine trở thành tâm điểm của cuộc xung đột. Việc người Do Thái di cư đến Palestine ngày càng đông đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ từ phía người Ả Rập. Anh Quốc, bị kẹt giữa hai phe, đã phải đối mặt với làn sóng khủng bố từ cả hai phía. Cuối cùng, kiệt quệ sau chiến tranh, Anh Quốc quyết định rút khỏi Palestine, để lại một khoảng trống quyền lực nguy hiểm.
Sự Ra Đời Của Nhà Nước Israel
Năm 1948, nhà nước Israel tuyên bố thành lập, châm ngòi cho cuộc chiến tranh Ả Rập-Israel lần thứ nhất. Chiến thắng của Israel đã dẫn đến việc hàng loạt người Ả Rập Palestine phải rời bỏ quê hương. Những cuộc chiến tranh tiếp theo, cùng với việc sử dụng dầu mỏ như một vũ khí chính trị, đã biến Trung Đông thành một điểm nóng của thế giới.
Từ Đế Quốc Đến Độc Tài
Sự sụp đổ của các đế chế cũ không đồng nghĩa với sự ra đời của các quốc gia dân chủ, tự do. Nhiều quốc gia Ả Rập sau khi giành được độc lập lại rơi vào tay các chế độ độc tài, quân sự hoặc quân chủ bảo thủ. Khát vọng thống nhất Ả Rập vẫn còn đó, nhưng dường như ngày càng xa vời.
Kết Luận: Vòng Xoáy Bất Ổn
Từ sự sụp đổ của Đế chế Ottoman đến sự ra đời của nhà nước Israel, bản đồ Trung Đông đã được vẽ lại bằng máu và nước mắt. Những lời hứa tan vỡ, tham vọng chính trị và xung đột tôn giáo đã tạo nên một vòng xoáy bất ổn, kéo dài đến tận ngày nay. Bài học lịch sử về Trung Đông cho thấy, việc giải quyết các xung đột phức tạp đòi hỏi sự tôn trọng lẫn nhau, đối thoại chân thành và những giải pháp công bằng cho tất cả các bên liên quan.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Lịch sử Trung Đông (https://sites.google.com/site/lichsutrungdong/) – Nguồn bài viết gốc.
