Bài viết này khai phá những ngọn lửa cách mạng bùng cháy từ Philadelphia đến Paris vào cuối thế kỷ 18, làm sáng tỏ sự sụp đổ của chế độ cũ ở Pháp và sự trỗi dậy của một kỷ nguyên mới.
Khởi nguồn từ Cách mạng Mỹ năm 1776, một làn sóng tư tưởng mới về tự do, bình đẳng và chủ quyền nhân dân đã lan tỏa khắp Đại Tây Dương, gieo mầm mống cho sự thay đổi trên toàn cầu. Mặc dù Cách mạng Mỹ mang tính cách mạng trong lý tưởng của nó, nhưng nó vẫn bị kìm hãm bởi thực tế chính trị và xã hội của thời đại. Tuy nhiên, di sản của nó đã gieo rắc hy vọng và khát khao thay đổi trong lòng người dân châu Âu, đặc biệt là ở Pháp, nơi mà chế độ quân chủ đang trên bờ vực sụp đổ.
Hình: Đột chiếm ngục Bastille vào 1789.
Giống như những người anh em Mỹ của họ, người dân Pháp phải đối mặt với gánh nặng của bất bình đẳng xã hội và kinh tế. Chế độ quân chủ, bị tàn phá bởi các cuộc chiến tranh và sự xa hoa lãng phí, đã áp đặt thuế nặng nề lên người dân thường, trong khi giới quý tộc và giáo sĩ được hưởng những đặc quyền đặc biệt. Sự bất công này, được khuếch đại bởi một loạt các vụ mùa thất bát và khủng hoảng kinh tế, đã đẩy mâu thuẫn xã hội đến đỉnh điểm.
Sự lan truyền của tư tưởng Khai sáng, được truyền bá bởi các triết gia như Locke và Rousseau, đã thách thức trật tự cũ và truyền cảm hứng cho mong muốn thay đổi triệt để. Các tác phẩm của họ, cùng với tấm gương của Cách mạng Mỹ, đã khơi dậy mong muốn về tự do và đại diện trong lòng người dân Pháp. Các tiệm thời trang, quán cà phê và các xã hội trở thành lò nung của cách mạng, nơi mà mọi người thuộc mọi tầng lớp xã hội đều thảo luận về những ý tưởng mới và lên án sự bất công của chế độ hiện tại.
Hình: Tranh “Lời thề của Horatii” của Jacques-Louis David, vẽ 1784
Nghệ thuật cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình nhận thức của công chúng, với các nghệ sĩ như Jacques-Louis David đã sử dụng nghệ thuật của họ để truyền bá lý tưởng cách mạng. Các bức tranh của David, với sự tập trung vào chủ nghĩa khắc kỷ, lòng dũng cảm và tinh thần công dân, đã thách thức lối sống xa hoa của giới quý tộc và đề cao sự trở lại với những giá trị cộng hòa. Ảnh hưởng của ông vượt ra ngoài thế giới nghệ thuật, truyền cảm hứng cho thời trang và gu thẩm mỹ, khi mọi người từ bỏ sự xa hoa để ủng hộ sự đơn giản và đạo đức.
Năm 1789, đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính ngày càng trầm trọng, Vua Louis XVI đã triệu tập Hội nghị các Đẳng cấp – một hội đồng đại diện đã không được triệu tập trong gần hai thế kỷ. Động thái này, nhằm mục đích kiềm chế các tầng lớp đặc quyền, lại phản tác dụng, khi tầng lớp thứ ba, đại diện cho người dân thường, tự tuyên bố là Quốc hội và thách thức quyền lực của chế độ quân chủ.
Vào ngày 14 tháng 7 năm 1789, cơn bão cách mạng đã nổ ra khi người dân Paris xông vào ngục Bastille, một biểu tượng của sự chuyên chế và áp bức. Sự kiện mang tính biểu tượng này, mặc dù phần lớn mang tính biểu tượng, nhưng đã báo hiệu sự kết thúc của chế độ cũ và sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới cho Pháp.
Hình: Tranh “Madame Récamier” Jacques-Louis David vẽ 1800, phu nhân trong một chiếc váy kiểu La Mã đơn giản, tóc ngắn, phong cách Tân Cổ điển thời thượng
Khi đám đông nổi dậy trên khắp nước Pháp, Quốc hội đã bãi bỏ chế độ phong kiến, xóa bỏ các đặc quyền của giới quý tộc và giáo sĩ. Tuyên ngôn về Quyền Con người và Công dân, được thông qua vào tháng 8 năm 1789, đã tuyên bố các quyền tự nhiên và bất khả xâm phạm của tất cả mọi người, phản ánh ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng Khai sáng.
Tuy nhiên, cuộc cách mạng đã vượt khỏi tầm kiểm soát của những người khởi xướng ban đầu của nó. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa quần chúng, được thúc đẩy bởi sự bất bình đẳng kinh tế dai dẳng và sự kích động của các phe phái chính trị, dẫn đến bạo lực và bất ổn lan rộng. Vào tháng 10 năm 1789, một đám đông người Paris, dẫn đầu bởi những người phụ nữ ở chợ, đã hành quân đến cung điện Versailles, buộc gia đình hoàng gia phải trở về Paris.
Hình: Tranh “Lời Tuyên thệ Jeu De Paume”, Jacques-Louis David vẽ 1789 về Quốc hội họp vấn đề đẳng cấp
Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quyết định trong Cách mạng Pháp, khi quyền lực chuyển từ chế độ quân chủ sang người dân. Giống như một quả cầu tuyết lăn xuống dốc, Cách mạng Pháp đã trở thành một lực lượng không thể ngăn cản, định hình lại bức tranh chính trị và xã hội của Pháp và để lại một di sản lâu dài trên thế giới.
Kết luận, cái chết của chế độ cũ ở Pháp là đỉnh điểm của nhiều yếu tố, bao gồm bất bình đẳng xã hội, khủng hoảng kinh tế và sự lan truyền của tư tưởng Khai sáng. Cách mạng Mỹ, mặc dù diễn ra trong một bối cảnh khác, nhưng đã đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền cảm hứng cho sự thay đổi và cung cấp một mô hình cho chính phủ đại diện. Cách mạng Pháp, với sự pha trộn độc đáo giữa lý tưởng cao cả và bạo lực tàn bạo, vẫn là một lời nhắc nhở sâu sắc về sức mạnh biến đổi và hậu quả khôn lường của sự thay đổi cách mạng.
Hình: Bạo loạn ở Tuileries, 1792
Tài liệu tham khảo:
- Weber, Eugen. The Western Tradition. Tập 39.
