Mùa xuân năm 1968, khi những nụ hoa anh đào bắt đầu khoe sắc, nước Nhật chứng kiến một cơn bão lửa khác – cuộc nổi dậy của sinh viên phản đối chiến tranh Việt Nam. Không chỉ là tiếng vang của phong trào phản chiến toàn cầu, cuộc nổi dậy tại Nhật Bản còn mang những đặc thù riêng, kéo dài và dữ dội hơn, thậm chí dẫn đến những hành động cực đoan, nhuốm màu bi kịch.
Sinh viên Nhật Bản biểu tình phản đối chiến tranh Việt Nam
Khác với các nước phương Tây, phong trào sinh viên Nhật Bản không chỉ đơn thuần là phản đối chiến tranh. Theo ông Michael Prazan, tác giả cuốn “Những kẻ cuồng tín: Lịch sử về Hồng quân Nhật Bản”, chính sách tăng học phí đại học năm 1965 đã gieo mầm bất mãn trong tầng lớp sinh viên nghèo, những người lần đầu tiên được tiếp cận với giảng đường đại học.
Tuy nhiên, ẩn sâu trong làn sóng phản đối ấy là tâm lý chống Mỹ và chiến tranh Việt Nam. Kể từ Hiệp ước An ninh Mỹ – Nhật năm 1952 và được gia hạn năm 1960, sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Nhật Bản, đặc biệt là căn cứ quân sự Okinawa, đã trở thành tâm điểm tranh cãi.
Giáo sư Franck Michelin, chuyên gia về lịch sử Nhật Bản tại Đại học Teikyo, cho biết: “Okinawa là căn cứ quân sự chính của Mỹ tại Đông Á. Chính từ đây, các máy bay B-52 đã xuất kích đi ném bom xuống Việt Nam.” Sự tương đồng về lịch sử, khi cả Nhật Bản và Việt Nam đều từng là nạn nhân của bom đạn, đã tạo nên sợi dây liên kết mạnh mẽ giữa hai quốc gia. “Đối với người dân Nhật Bản, Việt Nam giống như nước này trước đó 20 năm. Vào thời đó, nước Nhật cũng bị ném bom”, Giáo sư Michelin nhận định.
Cuộc chiến tranh Việt Nam, với hình ảnh những quả bom napalm từng tàn phá nước Nhật năm 1945, đã khơi dậy nỗi ám ảnh về quá khứ và thôi thúc thế hệ trẻ Nhật Bản đứng lên. Họ tìm thấy sự đồng cảm trong lý tưởng cách mạng của Che Guevara và cuộc cách mạng Cuba, biến phong trào sinh viên trở thành biểu tượng của chủ nghĩa quốc tế và tinh thần phản chiến.
Cuộc nổi dậy sinh viên năm 1968 tại Nhật Bản là một minh chứng rõ nét cho sức mạnh của lý tưởng và tinh thần phản kháng của thế hệ trẻ trước những bất công xã hội và chiến tranh phi nghĩa. Dù kết thúc trong bi kịch, phong trào đã để lại những dấu ấn sâu đậm trong xã hội Nhật Bản, góp phần định hình nên bản sắc của một thế hệ và ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của quốc gia này trong những thập kỷ tiếp theo.
