Bài viết gốc là bản dịch của Tích Dã từ Tam Hoàng bản kỷ, một phần bổ sung cho Sử ký của Tư Mã Thiên do Tư Mã Trinh biên soạn vào thời Đường. Mặc dù mang nhiều yếu tố thần thoại, Tam Hoàng bản kỷ cung cấp cái nhìn sơ lược về niềm tin của người Trung Quốc cổ đại về nguồn gốc của họ và quá trình tiến hóa từ thời kỳ sơ khai đến xã hội văn minh.
Hình ảnh minh họa cho thời kỳ Tam Hoàng trong truyền thuyết Trung Quốc
Trong bối cảnh lịch sử Trung Hoa, thời kỳ Tam Hoàng (三皇) được coi là thời kỳ khai thiên lập địa, là khởi nguồn của văn minh. Mặc dù không có ghi chép chính thức về thời kỳ này, Tam Hoàng bản kỷ đã tổng hợp từ nhiều nguồn sử liệu khác nhau, bao gồm cả truyền thuyết và thần thoại, để phác họa chân dung ba vị vua huyền thoại: Thái Hạo (Thái Hạo Phục Hy Thị), Nữ Oa (Nữ Oa Thị) và Viêm Đế (Thần Nông Thị).
Thái Hạo Phục Hy: Vị Vua Mang Hình Dáng Rồng
Thái Hạo, còn được biết đến là Phục Hy, là vị vua đầu tiên được nhắc đến trong Tam Hoàng bản kỷ. Ông được miêu tả là người mang hình dáng kỳ lạ: thân rắn nhưng đầu người, tượng trưng cho sự kết hợp giữa trời và đất. Phục Hy là một vị vua tài trí và sáng suốt, người đã quan sát thiên văn, địa lý để tạo ra bát quái (八卦) – tám biểu tượng đại diện cho vạn vật và là nền tảng cho Kinh Dịch (易經) sau này.
Ông cũng là người đặt ra luật lệ hôn nhân, dạy người dân kết đôi vợ chồng, sử dụng da hươu làm lễ vật trong hôn nhân, chấm dứt tục loạn luân trước đó. Phục Hy còn sáng tạo ra thư khế (書契) – dạng chữ viết sơ khai thay thế cho cách ghi nhớ bằng thắt nút dây.
Nữ Oa: Nữ Thần Vá Trời
Nữ Oa là vị vua thứ hai trong Tam Hoàng, cũng mang hình dáng nửa người nửa rắn như Phục Hy. Bà được biết đến với công lao vá trời, cứu nhân loại khỏi thảm họa diệt vong. Truyền thuyết kể rằng, sau cuộc chiến giữa hai vị thần nước là Cộng Công (共工) và Chúc Dung (祝融), một trong bốn cột chống trời bị gãy, gây ra lũ lụt và động đất. Nữ Oa đã dùng đá ngũ sắc để vá lại bầu trời, chặt chân con rùa thần làm cột chống, đắp đất Ky châu (冀州), cứu sống muôn loài.
Viêm Đế Thần Nông: Ông Tổ Nông Nghiệp
Vị vua cuối cùng trong Tam Hoàng là Viêm Đế, hay còn gọi là Thần Nông. Ông là người dạy dân trồng trọt, chế tạo nông cụ, thử nghiệm các loại thảo dược để chữa bệnh. Thần Nông được miêu tả là vị vua nhân từ, luôn chăm lo đến cuộc sống của người dân. Nhờ có ông, người dân Trung Hoa cổ đại mới biết đến nghề nông, từ đó ổn định cuộc sống và phát triển văn minh.
Từ Thần Thoại Đến Lịch Sử
Tam Hoàng bản kỷ, mặc dù chứa đựng nhiều yếu tố thần thoại, vẫn cung cấp những thông tin quý giá về đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người Trung Hoa cổ đại. Qua đó, ta có thể thấy được quá trình hình thành và phát triển nhận thức của họ về thế giới, về tự nhiên và xã hội. Từ những vị thần linh với quyền năng siêu nhiên, con người dần trở thành chủ thể của lịch sử, sáng tạo ra những giá trị văn minh và đặt nền móng cho sự phát triển rực rỡ của văn hóa Trung Hoa sau này.
