Bài viết phân tích góc nhìn của học giả Hidematsu Hiyoshi về trách nhiệm của người dân trong Cách mạng Văn hóa Trung Quốc, đồng thời phản biện quan điểm của kinh tế gia Mao Vu Thức cho rằng nhân dân phải gánh một nửa trách nhiệm về bi kịch này.
Cuộc Cách mạng Văn hóa, một chương đen tối trong lịch sử Trung Quốc hiện đại, đã để lại những vết sẹo khó phai mờ trong lòng dân tộc. Giữa muôn vàn tranh cãi về nguyên nhân và trách nhiệm, học giả Hidematsu Hiyoshi đã có bài viết trao đổi với giáo sư Mao Vu Thức, trong đó ông bác bỏ quan điểm cho rằng người dân Trung Quốc phải gánh chịu một phần trách nhiệm về bi kịch này.
Bối Cảnh Xã Hội Trung Quốc Dưới Thời Mao Trạch Đông
Để hiểu rõ nguyên nhân vì sao Cách mạng Văn hóa lại diễn ra và lan rộng, cần phải xem xét bối cảnh xã hội Trung Quốc dưới thời Mao Trạch Đông. Sau khi lên nắm quyền vào năm 1949, Mao đã thiết lập một hệ thống chính trị độc tài toàn trị, tước bỏ gần như hoàn toàn quyền tự do của người dân.
Hệ thống này được xây dựng dựa trên 5 trụ cột chính:
- Chế độ hộ khẩu: Phân chia thành thị và nông thôn, hạn chế quyền tự do cư trú và di chuyển của người dân.
- Chế độ tem phiếu phân phối: Kiểm soát nguồn cung cấp nhu yếu phẩm, khiến người dân phụ thuộc vào nhà nước.
- Chế độ hồ sơ lý lịch: Theo dõi và kiểm soát tư tưởng, lời nói và hành động của người dân.
- Chế độ giáo dục lao động cải tạo: Trừng phạt những cá nhân có tư tưởng đối lập.
- Chế độ cơ quan đơn vị: Kiểm soát công việc và cuộc sống của người dân thông qua các cơ quan, đơn vị.
Sự kết hợp của 5 chế độ này đã tạo ra một xã hội ngột ngạt, nơi người dân không có quyền tự do ngôn luận, tự do lựa chọn nghề nghiệp, tự do cư trú và di chuyển. Nói cách khác, họ chỉ có thể phục tùng.
Cách Mạng Văn Hóa: Mục Đích Chính Trị Của Mao Trạch Đông
Trong bối cảnh đó, Cách mạng Văn hóa được Mao Trạch Đông khơi mào nhằm mục đích củng cố quyền lực và thanh trừng các đối thủ chính trị. Bằng cách phát động quần chúng đấu tố, phê phán, Mao đã tạo ra một làn sóng khủng bố đỏ, khiến cho không ai dám lên tiếng phản đối.
Trong cơn lốc Cách mạng Văn hóa, nhiều lãnh đạo cấp cao, trí thức, văn nghệ sĩ đã bị vu oan, bức hại, thậm chí là mất mạng.
Trách Nhiệm Của Người Dân Hay Trách Nhiệm Của Thể Chế?
Giáo sư Mao Vu Thức cho rằng người dân cũng phải chịu một phần trách nhiệm vì đã “điên cuồng vào cuộc”. Tuy nhiên, học giả Hidematsu Hiyoshi phản bác quan điểm này. Ông lập luận rằng trong một xã hội mà mọi quyền tự do đều bị tước đoạt, người dân chỉ còn cách phục tùng để sinh tồn.
Ông so sánh với nước Mỹ, nơi mà thể chế dân chủ đã ngăn chặn những thảm kịch như Cách mạng Văn hóa xảy ra.
Kết Luận
Cách mạng Văn hóa là một bi kịch đau thương của lịch sử Trung Quốc, để lại những bài học đắt giá về vai trò của tự do, dân chủ và pháp quyền. Trách nhiệm chính thuộc về những người lãnh đạo đã lợi dụng quyền lực để thực hiện những chính sách sai lầm.
Bài viết của học giả Hidematsu Hiyoshi đã góp phần khẳng định sự vô tội của người dân Trung Quốc, đồng thời kêu gọi sự phản tỉnh về một giai đoạn lịch sử đen tối.
