Những bóng ma của quá khứ vẫn còn ám ảnh Campuchia, một quốc gia từng chìm trong đau thương dưới ách thống trị tàn bạo của Khmer Đỏ. Ba mươi năm sau ngày chế độ diệt chủng này sụp đổ (tháng 4/1978), những tài liệu ghi lại tội ác của chúng dần được hé lộ, từ lời kể của những người sống sót, các cuộc điều tra của học giả phương Tây, cho đến tài liệu của chính phủ Việt Nam và chính phủ Campuchia sau này. Tuy nhiên, bức màn bí mật về cuộc đại tàn sát nhân danh cách mạng này vẫn chưa hoàn toàn được vén lên, một phần do chính sách bưng bít của Khmer Đỏ, một phần do sự tồn tại ngắn ngủi của chế độ này.
Khmer Đỏ tiếp quản Phnom PenhBinh lính Khmer Đỏ tiến vào Phnom Penh, tháng 4/1975
Cuộc cách mạng Campuchia như một cơn bão dữ dội, càn quét qua đất nước, để lại đằng sau một đống đổ nát. Dù thiếu vắng tài liệu đầy đủ, chúng ta vẫn có thể nhận định về hậu quả tàn khốc của nó: một cuộc diệt chủng dân tộc và chủng tộc nhằm tái cơ cấu xã hội. Con số ước tính về nạn nhân dao động từ 400.000 đến 3 triệu người, với con số 1 triệu thường được chấp nhận. Đối với một đất nước chỉ có 7-8 triệu dân, đây là một thảm kịch kinh hoàng, vượt xa quy mô của bất kỳ cuộc thanh trừng chính trị nào khác. Học giả Pháp Jean Lacouture đã gọi giai đoạn này là “cuộc tự diệt chủng” (auto-genocide). Tính chất diệt chủng còn thể hiện ở việc tàn sát các nhóm dân tộc thiểu số: gần như toàn bộ 20.000 người Việt, hơn một nửa trong số 430.000 người Hoa, cùng hàng chục nghìn người Lào, Thái, và người Chăm.
Nguyên Nhân Dẫn Đến Đại Tàn Sát
Cuộc đại tàn sát của Khmer Đỏ là kết quả của nhiều yếu tố đan xen. Thứ nhất, chính là cuộc di dân cưỡng bức quy mô lớn. Ngay sau khi chiếm được Phnom Penh vào tháng 4/1975, Khmer Đỏ đã buộc toàn bộ dân cư thành thị rời bỏ nhà cửa, dồn về nông thôn. Không có sự chuẩn bị, thiếu lương thực, thuốc men, hàng trăm nghìn người đã chết vì đói khát, bệnh tật và kiệt sức trên đường đi. Sự tàn sát có hệ thống nhắm vào những người chống đối và các nhóm dân tộc thiểu số càng làm tăng thêm số lượng nạn nhân.
Thứ hai, là cuộc thanh trừng chính trị nhắm vào các quan chức, binh lính, cảnh sát của chính quyền Lon Nol, kể cả các thành viên Hoàng gia. Họ bị hành quyết tập thể bằng nhiều cách thức dã man.
Thứ ba, lao động cưỡng bức với cường độ cao. Những người sống sót sau cuộc di tản bị ép làm việc cật lực trong các công trình nông nghiệp, thủy lợi. Thiếu ăn, thiếu mặc, bệnh tật hoành hành, cái chết đến với họ như một sự giải thoát.
Thứ tư, là cuộc thanh lọc nội bộ đẫm máu. Ngay sau khi lên nắm quyền, Khmer Đỏ đã tiến hành thanh lọc nội bộ với những cáo buộc vô căn cứ như thân Việt Nam, gián điệp KGB, hay CIA. Hàng loạt cán bộ cấp cao, bao gồm cả các bộ trưởng, bị hành quyết. Nổi bật là Trung tâm Thẩm vấn S21, nơi tra tấn và giết hại khoảng 20.000 người.
Tham Vọng Vượt Lênin Và Mao
Khác với các cuộc diệt chủng khác trong thế kỷ 20, mục đích của Khmer Đỏ không phải là giải quyết xung đột sắc tộc hay tôn giáo, mà là tái cơ cấu xã hội một cách triệt để. Họ muốn xây dựng một xã hội cộng sản “thuần khiết” hơn cả Liên Xô, Trung Quốc và Việt Nam. Để đạt được mục tiêu này, Khmer Đỏ đã chọn con đường ngắn nhất và tàn bạo nhất: dùng bạo lực để loại bỏ những người bị coi là cản trở.
Nông dân Campuchia làm ruộng. Dưới thời Khmer Đỏ, nông nghiệp trở thành trọng tâm kinh tế, nhưng với phương pháp cưỡng bức và tàn bạo.
Tuy nhiên, con đường này lại hoàn toàn thiếu sự chuẩn bị về lý luận và thực tiễn. Từ các văn kiện của Khmer Đỏ trước năm 1973, không hề có dấu hiệu nào cho thấy kế hoạch tái cơ cấu xã hội đẫm máu này. Năm 1973 đánh dấu bước ngoặt, khi Khmer Đỏ bắt đầu thực hiện tập thể hóa nông nghiệp ở những vùng họ kiểm soát, cưỡng bức di dân, đóng cửa chùa chiền, áp đặt trang phục thống nhất.
Khmer Đỏ đã học hỏi kinh nghiệm của các phong trào cộng sản quốc tế, nhưng lại đi theo hướng cực đoan, muốn “nhảy vọt” lên chủ nghĩa cộng sản ngay lập tức. Sự thiếu kinh nghiệm và lý luận non kém, cộng với tham vọng “vượt Lênin, vượt Mao” đã dẫn đến những chính sách phi lý và tàn bạo.
Tái Cơ Cấu Xã Hội Bằng Diệt Chủng
Khmer Đỏ tiến hành phân loại dân chúng thành “Người cũ” (ở vùng căn cứ) và “Người mới” (từ thành phố đến), “Người có quyền lợi đầy đủ” và “Người dự khuyết”, tạo ra một hệ thống phân biệt đối xử tàn khốc. Họ cũng xóa bỏ tiền tệ, thị trường, tài sản tư nhân, đặt mục tiêu tăng sản lượng lúa gạo lên gấp ba lần. Những chính sách kinh tế này, được thực hiện bằng bạo lực và cưỡng bức, đã góp phần làm tăng thêm số lượng nạn nhân.
Việc thanh lọc nội bộ cũng diễn ra liên tục, với những cáo buộc về “vi trùng” xâm nhập vào Đảng. Toàn bộ hệ thống chính trị, quân sự và xã hội chìm trong sự nghi kỵ và sợ hãi. Vụ thảm sát ở vùng Đông Bắc, nơi 100.000 người bị giết chỉ vì bị coi là “Người Khmer, lòng dạ Việt Nam”, là một minh chứng cho sự tàn bạo của chế độ này.
Bài Học Lịch Sử
Khmer Đỏ, một chế độ tự nhận là làn sóng cuối cùng của cách mạng thế giới, cuối cùng đã tự chôn vùi mình trong biển máu của hơn một triệu người dân Campuchia. Cuộc diệt chủng này là một lời cảnh tỉnh cho nhân loại về hậu quả của chủ nghĩa cực đoan, của việc áp đặt lý tưởng bằng bạo lực và sự thiếu hiểu biết về thực tế xã hội.
Cuối năm 1978, khi chế độ Khmer Đỏ sắp sụp đổ, họ đã tính đến chuyện “cải cách”, mở lại trường học, khôi phục tiền tệ. Nhưng tất cả đã quá muộn. Xã hội Campuchia đã bị tàn phá đến mức không thể nào cứu vãn được nữa.
Tài liệu tham khảo:
- Kiernan, B. (2004). The Pol Pot Regime: Race, Power, and Genocide in Cambodia under the Khmer Rouge, 1975-79. Yale University Press.
- Chandler, D. P. (2007). A History of Cambodia. Westview Press.
