Câu chuyện của J. Robert Oppenheimer, một thiên tài vật lý lỗi lạc, lại là một tấn bi kịch của thế kỷ 20, nơi khoa học và chính trị giao thoa trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh đầy căng thẳng. Từ đỉnh cao vinh quang với vai trò “Cha đẻ Bom Nguyên tử”, Oppenheimer rơi xuống vực sâu của sự nghi ngờ, bị gán cho cái mác “kẻ phản bội” oan nghiệt. Hành trình 68 năm tìm lại công lý cho ông là một minh chứng cho sự phức tạp và khắc nghiệt của thời đại.
Thời Niên Thiếu và Hành Trình Khoa Học
Sinh năm 1904 tại New York trong một gia đình Do Thái gốc Đức giàu có, Oppenheimer sớm bộc lộ thiên hướng khoa học. Ông theo học tại Harvard, ban đầu chuyên ngành hóa học, nhưng nhanh chóng chuyển sang vật lý lý thuyết, đặc biệt là vật lý hạt nhân. Hành trình học thuật của ông tiếp tục tại Đại học Cambridge (Anh) và Göttingen (Đức), nơi ông bảo vệ luận án tiến sĩ về cơ học lượng tử ở tuổi 22. Với tài năng xuất chúng, Oppenheimer nhanh chóng trở thành chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này, có những đóng góp quan trọng cho vật lý hạt nhân.
J. Robert Oppenheimer
Dự Án Manhattan và Bóng Ma Nghi Ngờ
Cuối năm 1942, Oppenheimer tham gia Dự án Manhattan, chương trình tối mật của Mỹ nhằm chế tạo bom nguyên tử. Được bổ nhiệm làm giám đốc Phòng thí nghiệm Los Alamos, ông lãnh đạo một đội ngũ gồm những bộ óc xuất sắc nhất thế giới, giải quyết các vấn đề lý thuyết và thực tiễn để tạo ra bom phân hạch hạt nhân. Sự lãnh đạo tài tình và khả năng huy động nguồn lực của Oppenheimer đóng vai trò then chốt cho thành công của dự án. Nếu không có ông, quả bom nguyên tử đầu tiên có thể đã không ra đời vào tháng 7/1945.
Tuy nhiên, Dự án Manhattan cũng là nơi gieo mầm cho những nghi ngờ về lòng trung thành của Oppenheimer. Trong bối cảnh lo ngại về sự xâm nhập của Liên Xô, mối quan hệ của ông với một số người có cảm tình với chủ nghĩa cộng sản, bao gồm cả vợ ông, Katherine Püning, đã khiến FBI chú ý. Mặc dù không có bằng chứng nào cho thấy Oppenheimer tiết lộ bí mật cho Liên Xô, hồ sơ của ông vẫn bị FBI theo dõi sát sao.
Oppenheimer tại vụ thử nghiệm Trinity
Từ Anh Hùng đến “Kẻ Phản Bội”
Sau chiến tranh, Oppenheimer trở thành người ủng hộ giải trừ quân bị và phản đối phát triển bom hydro. Lập trường này, cùng với sự hoang mang về hiểm họa cộng sản trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, đã khiến ông bị nghi ngờ và mất dần uy tín. Năm 1954, sau một phiên điều trần bí mật, Ủy ban Năng lượng Nguyên tử Hoa Kỳ đã thu hồi giấy xác nhận lý lịch an ninh của Oppenheimer, gần như tuyên bố ông là “kẻ phản bội”.
Hành Trình Tìm Lại Công Lý
Mặc dù bị oan ức, Oppenheimer vẫn kiên cường đấu tranh để khôi phục danh dự. Sự ủng hộ từ cộng đồng khoa học và những nỗ lực của Tổng thống John F. Kennedy đã giúp ông phần nào lấy lại uy tín. Tuy nhiên, phải đến năm 2022, 68 năm sau khi bị kết tội oan, Bộ trưởng Năng lượng Hoa Kỳ mới chính thức hủy bỏ kết quả điều tra năm 1954, khôi phục danh dự cho Oppenheimer.
Bài Học Lịch Sử
Câu chuyện của Oppenheimer là một bài học đau xót về sự nguy hiểm của sự nghi ngờ vô căn cứ và sự cuồng loạn chính trị. Nó cũng là minh chứng cho sức mạnh của sự kiên trì và lòng dũng cảm trong cuộc chiến giành lại công lý. Bi kịch của Oppenheimer nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền tự do cá nhân và sự độc lập của khoa học trước những áp lực chính trị.
Tài liệu tham khảo:
- “Wie der „Vater der Atombombe“ zum „Verräter“ gemacht wurde”, WELT, 19/12/2022.
