Cuộc khủng hoảng ở Biển Đỏ gần đây, với sự gia tăng các cuộc tấn công của phiến quân Houthi tại eo biển Bab el-Mandeb, đã làm gián đoạn nghiêm trọng tuyến hàng hải quan trọng nối Biển Đỏ với Biển Ả Rập. Sự kiện này buộc các hãng vận tải biển lớn phải tạm dừng hoặc điều chỉnh lịch trình qua kênh đào Suez, gây ra những lo ngại về tính dễ bị tổn thương của chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và biến đổi khí hậu ngày càng tăng, bài học rút ra từ cuộc khủng hoảng này là sự cần thiết phải đa dạng hóa các tuyến đường vận chuyển và tăng cường khả năng kết nối toàn cầu. Và dường như, Trung Quốc đã lường trước được điều này từ nhiều năm trước với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).
Bài học từ Biển Đỏ và Kênh đào Suez
Sự gián đoạn tại eo biển Bab el-Mandeb không phải là lần đầu tiên chuỗi cung ứng toàn cầu bị đe dọa. Sự cố tàu Ever Given mắc cạn tại kênh đào Suez năm 2021, cuộc chiến Nga-Ukraine gây ra tình trạng phong tỏa ngũ cốc trên Biển Đen, hạn hán tại kênh đào Panama, và những căng thẳng địa chính trị tiềm tàng ở Biển Đông đều cho thấy tính dễ bị tổn thương của hệ thống thương mại toàn cầu hiện tại. Những sự kiện này đã đẩy chi phí hậu cần và giá lương thực tăng cao, đặt gánh nặng lên nền kinh tế thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển đang trong giai đoạn phục hồi sau đại dịch COVID-19.
Nguồn: Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ
Giải pháp cho vấn đề này không nằm ở các hội nghị thượng đỉnh hay diễn đàn quốc tế, mà nằm ở việc xây dựng thêm nhiều tuyến đường vận chuyển, đa dạng hóa chuỗi cung ứng, và tăng cường khả năng kết nối toàn cầu. Đây chính là cốt lõi của BRI, một sáng kiến mà Trung Quốc đã triển khai từ một thập kỷ trước.
BRI: Tầm nhìn xa của Trung Quốc?
BRI, được khởi động vào năm 2013, đã thu hút sự đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng tại các quốc gia thành viên. Mục tiêu ban đầu của BRI là đảm bảo nguồn cung năng lượng và nguyên liệu thô cho nền công nghiệp đang phát triển của Trung Quốc, đồng thời tìm kiếm thị trường tiêu thụ hàng hóa thặng dư. Tuy nhiên, BRI cũng mang lại lợi ích cho các nước đang phát triển, giúp họ nâng cấp cơ sở hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và kết nối với nền kinh tế toàn cầu.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại Diễn đàn Hợp tác Quốc tế Vành đai và Con đường lần thứ ba, Bắc Kinh, 2023. © Pedro Pardo/AFP qua Getty Images.
Mặc dù BRI đã mang lại những kết quả tích cực, sáng kiến này cũng vấp phải nhiều chỉ trích. Một số quốc gia lo ngại về việc phụ thuộc vào Trung Quốc, nguy cơ “bẫy nợ”, và những tác động địa chính trị tiềm ẩn. Điều này đã thúc đẩy các cường quốc phương Tây triển khai các sáng kiến đối trọng, như Đạo luật Cạnh tranh Chiến lược của Mỹ và Cổng Toàn cầu của EU, nhằm cạnh tranh với ảnh hưởng của BRI.
Cuộc đua cơ sở hạ tầng toàn cầu
Cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và phương Tây trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng đang diễn ra sôi nổi. Mặc dù được mô tả là một “trò chơi có tổng bằng không”, nhưng trên thực tế, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng lại mang lại lợi ích chung cho toàn cầu. Cảng biển, lưới điện, đường ống, và cáp internet đều là những tài sản chung, phục vụ lợi ích của tất cả các quốc gia. Việc xây dựng thêm nhiều cơ sở hạ tầng này sẽ giúp tăng cường khả năng kết nối, giảm thiểu rủi ro gián đoạn, và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Các tòa nhà chọc trời mới mọc lên ở Colombo, Sri Lanka, minh chứng cho sự phát triển cơ sở hạ tầng. © Paula Bronstein/Getty Images
Cơ sở hạ tầng: Chìa khóa cho tương lai
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và di cư toàn cầu ngày càng gia tăng, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng bền vững càng trở nên cấp thiết. Cần có thêm nhiều nhà máy khử muối, trang trại năng lượng mặt trời, nhà ở tiết kiệm năng lượng, và trung tâm thực phẩm thủy canh để đáp ứng nhu cầu của một thế giới đang thay đổi. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng không chỉ tạo ra việc làm và tăng năng suất, mà còn thu hút nhân tài và dòng vốn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao khả năng chống chịu của các cộng đồng.
Tàu chở hàng Trung-Âu tại Hải An, Trung Quốc, thể hiện sự kết nối ngày càng tăng giữa các khu vực. © Tân Hoa Xã/ Ji Chunpeng qua Getty Images
Kết luận, cuộc khủng hoảng ở Biển Đỏ là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tăng cường kết nối toàn cầu. BRI của Trung Quốc, dù còn nhiều tranh cãi, đã cho thấy tầm nhìn xa trong việc nhận thức nhu cầu này. Cuộc đua cơ sở hạ tầng toàn cầu đang diễn ra sẽ định hình lại bức tranh kinh tế và địa chính trị thế giới trong những thập kỷ tới. Và bài học quan trọng nhất là: chúng ta cần nhiều hơn nữa những con đường kết nối để xây dựng một tương lai thịnh vượng và bền vững.
