Vùng núi Himalaya hùng vĩ, với vẻ đẹp băng giá và địa hình hiểm trở, không chỉ là ranh giới tự nhiên giữa hai quốc gia đông dân nhất thế giới, Trung Quốc và Ấn Độ, mà còn là chứng nhân cho một cuộc tranh chấp biên giới kéo dài và đầy căng thẳng. Cái chết của 20 binh sĩ Ấn Độ trong cuộc đụng độ tay đôi với quân đội Trung Quốc vào tháng 6/2020 tại thung lũng Galwan, dù không có tiếng súng, đã làm dấy lên những hồi chuông báo động về một cuộc xung đột tiềm tàng giữa hai cường quốc hạt nhân. Sự kiện này, cuộc đụng độ chết chóc nhất trong nhiều thập kỷ, chỉ là một chương mới nhất trong lịch sử tranh chấp biên giới đầy sóng gió giữa hai nước. Cuộc chiến trên những đỉnh núi cao 4.200 mét so với mực nước biển, với gậy quấn dây thép gai là vũ khí, cho thấy một thực tế khắc nghiệt về mối quan hệ căng thẳng giữa hai bên.
Binh sĩ Ấn Độ tuần tra gần biên giới Trung Quốc.
Nguồn gốc của tranh chấp: Đường McMahon và di sản của lịch sử
Mầm mống của xung đột đã được gieo mầm từ năm 1914 tại Simla, Ấn Độ, nơi đại diện của Anh, Trung Hoa Dân Quốc và Tây Tạng nhóm họp để bàn về vị thế của Tây Tạng và vạch ra biên giới giữa Trung Quốc và Ấn Độ thuộc Anh. Hiệp ước Simla, với “Đường McMahon” do Henry McMahon đề xuất, đã thiết lập một đường biên giới dài 885 km dọc theo dãy Himalaya. Ấn Độ, sau khi giành độc lập, coi đây là biên giới chính thức. Tuy nhiên, Trung Quốc, từ chối ký kết hiệp ước năm 1914, chưa bao giờ công nhận Đường McMahon và luôn khẳng định Tây Tạng không có quyền ký kết các hiệp ước quốc tế. Sự khác biệt trong quan điểm này là nền tảng cho những căng thẳng dai dẳng giữa hai nước.
Từ chiến tranh đến xung đột: Những điểm nóng trong lịch sử
Năm 1962, những bất đồng âm ỉ bùng phát thành chiến tranh biên giới Trung-Ấn. Quân đội Trung Quốc tràn qua Đường McMahon, tiến sâu vào lãnh thổ Ấn Độ. Cuộc chiến kéo dài một tháng, gây tổn thất nặng nề cho cả hai bên, đặc biệt là phía Ấn Độ, và kết thúc bằng lệnh ngừng bắn đơn phương của Trung Quốc. Đường Kiểm soát Thực tế (LAC), được vạch ra dựa trên vùng đất Trung Quốc chiếm đóng, trở thành biên giới không chính thức, nhưng cũng là nguồn gốc của những tranh cãi về vị trí chính xác.
Năm 1967, căng thẳng lại leo thang tại Nathu La và Cho La, hai con đèo nối Sikkim với Tây Tạng. Cuộc giao tranh dữ dội, được coi là cuộc chiến tranh toàn diện thứ hai giữa hai nước, kết thúc với chiến thắng nghiêng về Ấn Độ. Tuy nhiên, chiến thắng này không giải quyết được vấn đề cốt lõi, và sự bất đồng về LAC vẫn tiếp diễn.
Binh sĩ Ấn Độ bị thương trong cuộc đụng độ năm 2020.
Từ đàm phán đến đối đầu: Những nỗ lực hòa giải và vòng xoáy căng thẳng
Những năm sau đó chứng kiến nhiều nỗ lực đàm phán, nhưng tranh chấp vẫn chưa được giải quyết triệt để. Năm 1987, một cuộc tập trận của Ấn Độ gần biên giới đã gây ra sự hiểu lầm và dẫn đến việc hai bên điều quân. Năm 2013, việc Trung Quốc dựng trại gần Daulat Beg Oldi đã châm ngòi cho một cuộc đối đầu căng thẳng, buộc cả hai bên phải rút lui sau khi đạt được thỏa thuận. Năm 2017, việc Trung Quốc xây dựng đường ở Doklam, một khu vực tranh chấp giữa Bhutan và Trung Quốc, đã khiến Ấn Độ can thiệp và dẫn đến một cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng.
Cuộc đụng độ năm 2020 tại thung lũng Galwan là đỉnh điểm của những căng thẳng âm ỉ và sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng giữa hai nước. Đại dịch COVID-19 và sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc ở cả hai quốc gia càng làm phức tạp thêm tình hình.
Bài học lịch sử và tương lai bất định
Tranh chấp biên giới Trung-Ấn là một bài học về tầm quan trọng của việc giải quyết các bất đồng thông qua đối thoại và ngoại giao. Sự thiếu tin tưởng lẫn nhau, những diễn giải khác nhau về lịch sử và sự cạnh tranh địa chính trị đã tạo ra một vòng xoáy căng thẳng, đe dọa hòa bình và ổn định khu vực. Tương lai của mối quan hệ Trung-Ấn vẫn còn bất định, và việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình và bền vững cho tranh chấp biên giới là một thách thức lớn đối với cả hai nước.
Tài liệu tham khảo
- Goldman, R. (2020, June 17). India-China Border Dispute: A Conflict Explained. The New York Times.
