Cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024 giữa Kamala Harris và Donald Trump không chỉ làm nóng bầu không khí chính trị Mỹ mà còn gây ra những ảnh hưởng sâu rộng đến cộng đồng người Mỹ gốc Hoa, đặc biệt là giới nghiên cứu khoa học. Bất chấp ai sẽ nắm quyền, nỗi lo sợ về sự phân biệt đối xử và nghi ngờ vẫn đeo bám họ, là dư chấn của các cuộc điều tra an ninh trong quá khứ. Bài viết này phân tích sâu về những thách thức mà các nhà khoa học gốc Hoa đang phải đối mặt và tác động của nó đến tương lai khoa học công nghệ của Hoa Kỳ.
Nội dung
Nỗi lo sợ chung giữa hai lựa chọn
Sự chia rẽ chính trị trong lòng nước Mỹ dường như không làm giảm bớt áp lực lên cộng đồng khoa học gốc Hoa. Trong khi một số người hy vọng vào sự đồng cảm của Kamala Harris, với gốc gác châu Á và là con gái của một nhà khoa học nhập cư, thì những người khác lại tỏ ra bi quan về cả hai ứng viên. Giáo sư Xiaoxing Xi tại Đại học Temple, Philadelphia, cho rằng cả hai chính quyền đều coi Trung Quốc là mối đe dọa hàng đầu, dẫn đến một thực tế địa chính trị mới đầy thách thức.
Hình ảnh minh họa một nhà khoa học đang làm việc trong phòng thí nghiệm.
Điểm chung giữa những quan điểm khác nhau này là sự thất vọng về việc Hạ viện thông qua luật khôi phục Sáng kiến Trung Quốc – một chương trình bị chỉ trích vì nhắm mục tiêu không công bằng vào các học giả gốc Hoa. Dù dự luật chưa được Thượng viện thông qua, nó vẫn gieo rắc nỗi lo sợ về sự trở lại của một chính sách phân biệt đối xử.
Sáng kiến Trung Quốc: Vết sẹo khó lành
Sáng kiến Trung Quốc, được Bộ Tư pháp Hoa Kỳ khởi động năm 2018, đã để lại những hậu quả nặng nề cho cộng đồng khoa học gốc Hoa. Việc siết chặt kiểm soát đối với các mối quan hệ học thuật và thu nhập tại Trung Quốc, dù không liên quan trực tiếp đến gián điệp, đã khiến nhiều nhà nghiên cứu mất việc, cuộc sống bị đảo lộn. Trường hợp của Franklin Tao, cựu Phó Giáo sư tại Đại học Kansas, và Anming Hu, giáo sư tại Đại học Tennessee, là minh chứng rõ ràng cho những tổn thất về tài chính, tinh thần và sự nghiệp mà các nhà khoa học phải gánh chịu.
Tác động lan rộng và sự im lặng đầy sợ hãi
Không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến các nhà nghiên cứu, Sáng kiến Trung Quốc còn tạo ra bầu không khí sợ hãi và dè chừng. Nhiều nhà khoa học đã giảm bớt công việc, ngừng xin tài trợ hoặc trở nên cực kỳ thận trọng trong mọi hoạt động nghiên cứu. Những câu chuyện về các nhà nghiên cứu bị điều tra, bị cấm vào phòng thí nghiệm và bị chuyển giao tài trợ, dù không được công khai rộng rãi, đã lan truyền trong cộng đồng và khiến nhiều người e ngại lên tiếng.
Minh hoạ về các hoạt động nghiên cứu khoa học.
Từ thành kiến đến hệ thống: Xu hướng đáng lo ngại
Nghiên cứu của Andrew Chongseh Kim, một luật sư tại Seoul, cho thấy sự gia tăng đáng kể số lượng người gốc Hoa bị buộc tội gián điệp kinh tế từ năm 2009. Điều này phản ánh sự thay đổi trong quan điểm của Hoa Kỳ về Trung Quốc, từ đối tác sang đối thủ cạnh tranh, và dẫn đến việc các nhà nghiên cứu gốc Hoa trở thành mục tiêu của sự nghi ngờ.
Hậu quả lâu dài và bài học cho tương lai
Tác động của Sáng kiến Trung Quốc không chỉ giới hạn ở những cá nhân bị điều tra mà còn lan rộng đến toàn bộ hệ thống khoa học công nghệ của Hoa Kỳ. Sự sụt giảm số lượng sinh viên Trung Quốc theo học các ngành STEM và nỗi lo sợ của các trường đại học về việc bị cắt nguồn ngân sách nghiên cứu là những minh chứng cho thấy sự thiệt hại tiềm tàng.
Kết luận: Cần một hướng đi mới
Mặc dù Sáng kiến Trung Quốc đã chính thức bị chấm dứt, những vết sẹo mà nó để lại vẫn còn đó. Việc tiếp tục điều tra các nhà nghiên cứu gốc Hoa, dù dưới những hình thức khác nhau, vẫn gây ra lo ngại về sự phân biệt đối xử và thiếu minh bạch. Để khôi phục niềm tin và bảo vệ vị thế dẫn đầu trong khoa học công nghệ, Hoa Kỳ cần nhìn nhận lại những sai lầm trong quá khứ và xây dựng một môi trường nghiên cứu công bằng, tôn trọng và khuyến khích sự đa dạng. Sự hợp tác quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, không nên bị chính trị hóa mà cần được coi là nền tảng cho sự phát triển chung của toàn nhân loại.
