Vụ việc Nhật Bản xả nước đã qua xử lý từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi ra biển đã gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ từ Trung Quốc, dẫn đến lệnh cấm nhập khẩu toàn bộ thủy sản từ Nhật Bản. Động thái này không chỉ gây ra căng thẳng địa chính trị giữa hai cường quốc kinh tế châu Á mà còn có tác động sâu sắc đến đời sống của ngư dân tại những vùng xa xôi nhất của Nhật Bản, đặc biệt là Hokkaido. Bài viết này sẽ phân tích tác động của lệnh cấm vận của Trung Quốc đối với ngư dân Hokkaido, đồng thời xem xét bối cảnh địa chính trị và kinh tế đằng sau quyết định này.
Hải sâm và sò điệp: Từ đặc sản đến gánh nặng
Đối với ngư dân tại Rishiri, một hòn đảo hẻo lánh ngoài khơi Hokkaido, việc theo dõi nhất cử nhất động của Chủ tịch Tập Cận Bình đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Sinh kế của họ phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu hải sâm và sò điệp sang Trung Quốc, nơi những sản vật này được coi là đặc sản cao cấp. Hải sâm khô, hay còn gọi là hokkai kinko, có giá lên đến hơn 2.000 USD/kg nhờ nhu cầu cao từ thị trường Trung Quốc. Sò điệp Hokkaido cũng là một món ăn ưa chuộng, đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu của tỉnh.
Hải sâm khô (hokkai kinko) do một ngư dân ở Cảng Cá Hondomari, Đảo Rishiri chế biến.
Lệnh cấm vận của Trung Quốc đã khiến giá hải sâm và sò điệp sụt giảm mạnh, gây ra những khó khăn kinh tế cho ngư dân. Trước đây, thu nhập từ việc đánh bắt và xuất khẩu hai loại hải sản này đủ để trang trải cuộc sống, cho con cái học hành đến đại học. Giờ đây, tương lai của họ trở nên bấp bênh.
Phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc: Con dao hai lưỡi
Sự phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc đã khiến ngư dân Hokkaido dễ bị tổn thương trước những biến động chính trị và kinh tế từ quốc gia này. Tình trạng này tương tự như biến động giá đậu nành toàn cầu trong giai đoạn 2006-2008, khi nhu cầu từ Trung Quốc tăng mạnh đã đẩy giá đậu nành tương lai Chicago lên cao.
Thu nhập bình quân của ngư dân ở một số địa điểm xa xôi nhất của Nhật Bản lại thuộc hàng cao nhất cả nước nhờ nhu cầu hải sâm khô của người Trung Quốc. © Kyodo
Sự thịnh vượng của các làng chài Hokkaido trong những thập kỷ gần đây gắn liền với sự trỗi dậy của kinh tế Trung Quốc và nhu cầu tiêu thụ hải sản cao cấp ngày càng tăng. Các hợp tác xã đánh cá có thể trả lương cao, thu hút nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, sự phụ thuộc này cũng đồng nghĩa với việc họ phải chịu đựng rủi ro khi quan hệ song phương xấu đi hoặc kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn.
Tương lai nào cho ngư dân Hokkaido?
Lệnh cấm vận của Trung Quốc đặt ra câu hỏi về tính bền vững của ngành thủy sản Hokkaido. Liệu ngư dân có thể đa dạng hóa thị trường, giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc? Liệu thị trường nội địa Nhật Bản có thể hấp thụ lượng hải sản dư thừa?
Từ trái sang phải: Sò điệp của Trung Quốc đến từ Biển Okhotsk, phía bắc đảo chính Hokkaido ở cực bắc của Nhật Bản. Món sashimi sò điệp này được chế biến ngay tại Cảng cá Sarufutsu.
Một số ý kiến cho rằng việc giảm giá bán để kích cầu nội địa là một giải pháp khả thi. Tuy nhiên, điều này cần sự hỗ trợ từ chính phủ và sự thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân. Việc tìm kiếm thị trường thay thế cho Trung Quốc cũng là một bài toán khó, đòi hỏi thời gian và nỗ lực.
Kết luận
Lệnh cấm vận của Trung Quốc đã phơi bày sự mong manh của ngành thủy sản Hokkaido và bài học về sự phụ thuộc quá mức vào một thị trường duy nhất. Tương lai của ngư dân Hokkaido phụ thuộc vào khả năng thích ứng, đa dạng hóa thị trường và tìm kiếm các giải pháp bền vững trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế đầy biến động. Sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân là chìa khóa để vượt qua thách thức này và xây dựng một nền kinh tế vững mạnh hơn.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Ngày Tưởng niệm Liệt sĩ 30/9. Ngư dân Hokkaido chắc chắn rằng ông đứng sau quyết định cấm nhập khẩu sản phẩm thủy sản Nhật Bản. © Kyodo
Tài liệu tham khảo:
- Nakazawa, K. (2023, October 12). Analysis: How Xi Jinping haunts remote Hokkaido fishing towns. Nikkei Asia.
