Chuyến thăm đền Yasukuni của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe năm 2013 đã làm dấy lên làn sóng phẫn nộ từ chính phủ Trung Quốc, Hàn Quốc và các cuộc biểu tình khắp châu Á. Ngôi đền, nơi thờ phụng hơn 1.000 tội phạm chiến tranh, những kẻ đã tham gia vào cuộc chiến tranh tàn khốc của Nhật Bản ở châu Á, vẫn là ngọn lửa cho phe cánh hữu Nhật Bản. Họ khăng khăng rằng cuộc chiến này là một cuộc chiến giải phóng chống lại chủ nghĩa đế quốc phương Tây.
Đền Yasukuni – nơi gây tranh cãi về lịch sử.
Cuộc Chiến Trong Ký Ức: Phiên Bản Chính Thức và Những Ký Ức Bị Chôn Vùi
Luận điệu này hoàn toàn phi lý đối với Trung Quốc và Hàn Quốc, những quốc gia đã gánh chịu hậu quả nặng nề từ cuộc xâm lược và chiếm đóng của Nhật Bản. Tuy nhiên, sự phản đối chính thức của Trung Quốc đối với các chuyến thăm đền Yasukuni lại chứa đựng một nghịch lý. Trung Quốc lên án những chuyến thăm này là vô cảm với người dân, nhưng bản thân họ cũng hạn chế thảo luận về lịch sử chiến tranh trong nước.
Trong nhiều thập kỷ dưới thời Mao Trạch Đông, phiên bản lịch sử duy nhất được chấp nhận là Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Nhật, rèn luyện quân đội cho cuộc cách mạng xã hội. Chính phủ Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch bị miêu tả là yếu kém và tham nhũng, không đóng góp gì đáng kể.
Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây từ chính Trung Quốc đã hé lộ quy mô và tổn thất khủng khiếp của cuộc kháng chiến. Từ năm 1937 đến 1945, hơn 14 triệu người Trung Quốc đã thiệt mạng, 80-100 triệu người trở thành tị nạn. Cơ sở hạ tầng giao thông và các nhà máy bị tàn phá nặng nề.
Sự Thay Đổi Trong Nhận Thức: Vai Trò Của Quốc Dân Đảng Được Khôi Phục
Giữa bom đạn ở Trùng Khánh, thủ đô thời chiến của Quốc Dân Đảng, khế ước xã hội giữa nhà nước và người dân đã thay đổi. Nhà nước đòi hỏi nhiều hơn từ người dân, nhưng người dân cũng bắt đầu đòi hỏi nhiều hơn từ chính quyền, bao gồm thực phẩm, vệ sinh và y tế. Để hiểu được tác động sâu sắc của cuộc chiến, các nhà sử học đã bắt đầu nhìn nhận giai đoạn 1937-1945 không chỉ đơn giản là chiến thắng tất yếu của những người cộng sản.
Trong hai thập kỷ gần đây, Trung Quốc đã bắt đầu nhìn lại lịch sử chiến tranh theo một hướng mới. Mong muốn thống nhất với Đài Loan cũng góp phần vào việc nhìn nhận tích cực hơn về chính phủ Quốc Dân Đảng. Danh tiếng của Quốc Dân Đảng đã được cải thiện đáng kể so với trước đây.
Quốc Dân Đảng đã gánh vác phần lớn cuộc chiến từ năm 1937 đến 1945. Những trận chiến anh dũng của quân đội Quốc Dân Đảng tại Vũ Hán và Trường Sa giờ đây được tưởng niệm tại các bảo tàng và tượng đài. Tại Trùng Khánh, các di tích như biệt thự cũ của Tưởng Giới Thạch tại Hoàng Sơn đã được khôi phục, và bản thân ông cũng được ghi nhận công lao trong cuộc kháng chiến.
ĐCSTQ, Quốc Dân Đảng và Một Bức Tranh Lịch Sử Toàn Diện Hơn
Vai trò của ĐCSTQ trong cuộc chiến là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, các nhà sử học cũng thừa nhận rằng những điểm yếu của Quốc Dân Đảng một phần là do cuộc chiến kéo dài với Nhật Bản, mà Quốc Dân Đảng đã phải gồng mình gánh vác từ năm 1937 đến khi Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng vào tháng 12 năm 1941.
Sự cởi mở mới này đã cho phép các nhà nghiên cứu Trung Quốc và quốc tế tiếp cận các kho lưu trữ trước đây bị hạn chế, kể lại những câu chuyện từng bị cấm đoán. Kết quả là, những phiên bản lịch sử toàn diện hơn về cuộc chiến tranh của Trung Quốc đã ra đời, kết hợp câu chuyện của cả đảng viên Quốc Dân Đảng và ĐCSTQ, cùng những người Trung Quốc đã hợp tác với Nhật Bản.
Lịch Sử và Chủ Nghĩa Dân Tộc: Bài Học Từ Quá Khứ
Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống trong cách Trung Quốc truyền bá lịch sử chiến tranh cho người dân. Sách giáo khoa vẫn đơn giản hóa vai trò của ĐCSTQ là nổi bật nhất, trong khi Quốc Dân Đảng chỉ được miêu tả một cách sơ sài. Hình ảnh binh lính Trung Quốc tàn sát binh lính Nhật Bản tràn lan trong các trò chơi điện tử.
Cuộc chiến chống Nhật thường được sử dụng để khơi gợi cảm giác lịch sử cản trở sự phát triển của Trung Quốc. Những nỗ lực bóp méo lịch sử của phe cánh hữu Nhật Bản là đáng lên án. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo và văn hóa đại chúng Trung Quốc cũng không nên sử dụng lịch sử bị chỉnh sửa của cuộc chiến như một công cụ để xây dựng chủ nghĩa dân tộc.
Lịch sử nên được sử dụng để nuôi dưỡng thái độ cẩn trọng và phản biện đối với những vấn đề phức tạp trong quá khứ. Chỉ bằng cách này, Trung Quốc mới thực sự có thể khiến bất kỳ nhà lãnh đạo Nhật Bản nào có ý định thăm đền Yasukuni phải xấu hổ.
