Bốn thập kỷ đã trôi qua kể từ khi cơn bão Cách mạng Văn hóa do Mao Trạch Đông khởi xướng quét qua Trung Quốc, để lại những vết thương sâu sắc trong lòng xã hội. Dù thời kỳ đổi mới kinh tế đã mở ra hơn 20 năm, quá khứ đau thương này vẫn là một vùng cấm kị, một bóng ma dai dẳng ám ảnh hiện tại. Chính quyền Trung Quốc vẫn chưa dám đối diện với quá khứ và trách nhiệm đạo đức của mình. Ba mươi năm sau khi Cách mạng Văn hóa chính thức kết thúc, một cuộc tự kiểm điểm ở cấp độ quốc gia vẫn chưa được thực hiện.
Sự thật bị che giấu dưới lớp vỏ chính thống
Đảng Cộng sản Trung Quốc đã chính thức lên án Cách mạng Văn hóa là một “thảm họa”. Tuy nhiên, bất kỳ cuộc thảo luận nào vượt ra ngoài khuôn khổ chính thống này đều bị đàn áp. Việc quy chụp trách nhiệm chính cho Lâm Bưu và “Tứ nhân bang” đã che giấu đi lỗi lầm của Mao Trạch Đông, của Đảng Cộng sản, và những khiếm khuyết cố hữu của hệ thống.
Hình ảnh xét xử thời Cách mạng Văn hóa
Những cá nhân từng tham gia vào Cách mạng Văn hóa, những người đã gây ra vô số hành động bạo lực, lại chọn cách im lặng hoặc đưa ra những lời biện minh thiếu chân thực. Đa số nạn nhân cũng chôn vùi ký ức đau thương. Cả hai phía, kẻ bức hại và người bị bức hại, đều chỉ muốn tự nhận mình là nạn nhân.
Im lặng và lãng quên: Tội ác bị chôn vùi
Hồng vệ binh, lực lượng thanh thiếu niên cuồng tín, đã bị cuốn vào vòng xoáy bạo lực trong những năm tháng đẹp nhất của cuộc đời. Tuy nhiên, nhiều cựu Hồng vệ binh lại chọn cách im lặng, coi đó là “chuyện không đáng nhắc lại”. Họ quên đi những hành động khủng bố, phá hoại, cướp bóc dưới khẩu hiệu “Nếu cha là anh hùng con sẽ là hảo hán, nếu cha là phản động con sẽ là trứng thối” mà Liên minh Hồng vệ binh, được thành lập bởi con cái các cán bộ cao cấp, đã gây ra trong giai đoạn đầu của Cách mạng Văn hóa tại Bắc Kinh. Hồi ức của họ chỉ tập trung vào lý tưởng tuổi trẻ, nỗi đau khổ của bản thân và gia đình, mà không hề nhắc đến những tội ác đã gây ra. Sự kiêu ngạo “Đỏ bẩm sinh” và khát khao quyền lực bị lãng quên, và quan trọng hơn, sự hối hận với các nạn nhân hoàn toàn vắng bóng.
Con số nạn nhân của Cách mạng Văn hóa là quá lớn, khó có thể thống kê chính xác. Những kẻ tham gia bức hại cũng đông đảo không kém. Tuy nhiên, chỉ có một số ít người dám sám hối và xin lỗi. Những hành động khủng bố của Hồng vệ binh, các cuộc đấu tranh vũ trang, và các vụ thảm sát đẫm máu đã bị xóa mờ trong ký ức tập thể. Lệnh cấm chính thức chỉ là một phần nguyên nhân; sự yếu đuối của con người và tham vọng cá nhân của những kẻ tham gia Cách mạng Văn hóa mới chính là bệ đỡ cho sự im lặng này.
Từ chối đối diện quá khứ: Trường hợp của Diệp Hướng Chân
Trường hợp của Diệp Hướng Chân, con gái Nguyên soái Diệp Kiếm Anh, là một ví dụ điển hình. Trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình, bà đã kể về những trải nghiệm của gia đình mình trong Cách mạng Văn hóa, về việc gia đình bị Giang Thanh, vợ của Mao, bức hại. Tuy nhiên, khi nhắc đến vai trò thủ lĩnh Hồng vệ binh của mình, bà chỉ dùng vỏn vẹn 58 từ, không hề đề cập đến chi tiết các hoạt động, hay việc bà có liên quan đến những vụ tra tấn, bức hại người khác hay không.
Đối diện với quá khứ để hướng tới tương lai
Việc kêu gọi những người từng sử dụng bạo lực và bức hại người khác tự kiểm điểm bản thân không nhằm mục đích truy cứu trách nhiệm pháp lý hay phán xét đạo đức, mà là để khôi phục sự thật về Cách mạng Văn hóa, rút ra bài học kinh nghiệm để tránh lặp lại sai lầm trong tương lai. Hơn thế nữa, việc đối diện với sự thật sẽ giúp phá vỡ thói quen đổ lỗi cho các thế lực bên ngoài, mở đường cho sự khai sáng tinh thần cho một dân tộc đang tìm kiếm giá trị trong một Trung Quốc mới.
Mao Trạch Đông, người chịu trách nhiệm lớn nhất cho thảm họa Cách mạng Văn hóa, vẫn được coi là “vị cứu tinh” của Trung Quốc. Những người con của các cán bộ cao cấp dưới thời Mao, những người được hưởng lợi nhiều nhất từ Cách mạng Văn hóa, giờ đây lại là những người hưởng lợi nhiều nhất từ quá trình cải cách kinh tế.
Bài học lịch sử cho hiện tại
Sự im lặng của những người từng gây ra tội ác chỉ gây hại cho toàn xã hội. Cuộc sống của người dân Trung Quốc bị bóp méo bởi những lời nói dối và sự lảng tránh. Khi các thế hệ nối tiếp nhau sống trong sự phủ nhận thực tế, những lời nói dối sẽ bóp méo mọi giá trị. Người Trung Quốc sẽ không biết đến sự trung thực cá nhân hay sự thật lịch sử, và họ sẽ tiếp tục lạm dụng, bỏ qua hoặc từ bỏ những cơ hội lịch sử.
Chừng nào Cách mạng Văn hóa chưa được làm sáng tỏ, nó sẽ không bao giờ thực sự kết thúc. Nếu sự thật lịch sử không được khôi phục, sẽ không có bài học nào được rút ra. Không một của cải vật chất nào có thể biến Trung Quốc thành một xã hội lành mạnh nếu thiếu đi sự phán xét cần thiết đối với quá khứ.
Tài liệu tham khảo:
- Liu Xiaobo, “The Cultural Revolution at 40”, Project Syndicate, 26/05/2006.
