Sự suy tàn của kỷ nguyên đơn cực do Mỹ dẫn đầu đang kéo theo sự suy giảm của đồng USD trong vai trò tiền tệ bá chủ toàn cầu. Xu hướng thanh toán thương mại xuyên biên giới bằng các loại tiền tệ ngoài USD và Euro, cùng với việc giảm tỷ lệ USD trong dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương, cho thấy sự trỗi dậy của một hệ thống tiền tệ đa cực. Bài viết này phân tích sâu về nỗ lực của BRICS trong việc thiết lập hệ thống thanh toán riêng, đặt trong bối cảnh chuyển đổi địa kinh tế toàn cầu và tác động tiềm tàng lên hệ thống tài chính quốc tế.
Từ Kinh Tế Thực Đến Chuyển Đổi Tiền Tệ
Đa cực hóa tiền tệ là một quá trình vận động liên tục, được thúc đẩy bởi những chuyển biến trong nền kinh tế thực. Sự gia tăng thanh toán thương mại và tín dụng bằng đồng nội tệ, cùng với sự suy giảm tỷ trọng USD trong dự trữ ngoại hối, phản ánh những thay đổi sâu sắc trong động lực phát triển kinh tế toàn cầu.
Để hiểu rõ hơn về xu hướng này, cần phân biệt giữa “nền kinh tế thực” – quá trình tạo ra và lưu thông giá trị sử dụng – và “vốn hư cấu” – việc chi phối sự lưu thông giá trị trong tương lai. Vốn hư cấu, dưới dạng tín dụng, cổ phiếu, trái phiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng nền kinh tế thực. Tuy nhiên, sự “tài chính hóa kinh tế” – tức việc tập trung vào trao đổi giá trị trao đổi mà tách rời khỏi giá trị sử dụng – có thể dẫn đến bất bình đẳng và rủi ro hệ thống.
Chủ quyền tiền tệ, khả năng của một quốc gia trong việc kiểm soát chính sách tiền tệ của mình, trở thành yếu tố then chốt cho phát triển kinh tế. Việc phụ thuộc vào ngoại tệ, đặc biệt là USD, có thể dẫn đến rủi ro nợ nần và hạn chế khả năng điều chỉnh chính sách.
BRICS và Hệ Thống Thanh Toán Mới
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS tại Kazan, Nga (10/2024) đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thiết lập hệ thống thanh toán bằng đồng nội tệ giữa các nước thành viên. Động thái này xuất phát từ mong muốn giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc vào USD và hệ thống tài chính do Mỹ chi phối, cũng như giảm chi phí và tăng tốc độ giao dịch.
Dự án mBridge, một sáng kiến hợp tác giữa nhiều ngân hàng trung ương, cung cấp một mô hình tham khảo hữu ích cho BRICS. mBridge sử dụng công nghệ sổ cái phân tán để hỗ trợ thanh toán đa tiền tệ theo thời gian thực, tương thích với các hệ thống ngân hàng toàn cầu. Kinh nghiệm của mBridge cho thấy tính khả thi của việc xây dựng một hệ thống thanh toán xuyên biên giới hiệu quả và an toàn.
BRICS đang tập trung vào việc xây dựng hệ thống thanh toán bằng đồng nội tệ, chứ không phải phát hành một đồng tiền chung mới. Cách tiếp cận này vừa thực tế, vừa tránh được những phức tạp về chính trị và kỹ thuật. Việc sử dụng đồng nội tệ cũng phù hợp với mục tiêu tăng cường chủ quyền tiền tệ của các nước thành viên.
Tác Động của Phi USD Hóa
Việc giảm dần vai trò của USD trong thương mại quốc tế sẽ tác động lên giá trị của đồng tiền này trên thị trường tài chính toàn cầu. Mặt khác, lượng USD dự trữ khổng lồ đang lưu hành bên ngoài nước Mỹ có thể gây ra lạm phát đáng kể nếu quay trở lại nền kinh tế Mỹ.
Sự suy giảm của USD cũng sẽ làm suy yếu quá trình “tài chính hóa kinh tế” và sự tập trung của cải, vốn là những vấn đề nhức nhối của nền kinh tế Mỹ. Xu hướng này mở ra cơ hội cho các nước đang phát triển thoát khỏi vòng luẩn quẩn của nợ nần và phụ thuộc vào nguồn vốn nước ngoài.
Kết Luận
Việc BRICS xây dựng hệ thống thanh toán riêng là một bước tiến quan trọng trong quá trình đa cực hóa tiền tệ toàn cầu. Mặc dù còn nhiều thách thức, nỗ lực này phản ánh sự thay đổi cán cân quyền lực kinh tế thế giới và mong muốn của các nước đang nổi về một hệ thống tài chính công bằng và minh bạch hơn. Sự phát triển của hệ thống thanh toán BRICS sẽ có tác động sâu rộng đến tương lai của đồng USD và toàn bộ hệ thống tài chính quốc tế.
Tài liệu tham khảo:
- Bào Thiều Sơn, 鲍韶山：为什么金砖国家需要建立自己的支付系统？, Sina Finance, 26/10/2024.
- Gaston Nievas and Alice Sodano, World Inequality Lab. (Cần bổ sung tên nghiên cứu cụ thể)
- Glen Biglaiser and Ronald J. McGauvran. (Cần bổ sung tên nghiên cứu cụ thể)
- Oxfam. (Cần bổ sung tên báo cáo cụ thể)
- Kwon, Ma, and Zimmerman. (Cần bổ sung tên nghiên cứu cụ thể)
- Viện Brookings. (Cần bổ sung tên báo cáo cụ thể)
Chú thích về độ tin cậy của nguồn dữ liệu:
Các nguồn dữ liệu được sử dụng trong bài viết này đều đến từ các tổ chức nghiên cứu và báo chí uy tín, đảm bảo tính chính xác và khách quan của thông tin.
