Những năm 1980, bóng ma chiến tranh vẫn còn ám ảnh nặng nề trên đất nước Campuchia. Sau khi chế độ diệt chủng Khmer Đỏ bị lật đổ, tàn dư của chúng tiếp tục ẩn náu dọc biên giới Thái Lan, gây ra bất ổn và đe dọa sự hồi sinh của quốc gia non trẻ. Trong bối cảnh đó, Kế hoạch K5, hay còn gọi là “Bức màn tre”, ra đời như một nỗ lực ngăn chặn Khmer Đỏ xâm nhập và bảo vệ an ninh biên giới. Tuy nhiên, kế hoạch này cũng vấp phải nhiều tranh cãi và để lại những vết thương chưa lành trong lòng người dân Campuchia.
Nội dung bài viết
Chiến Tranh Biên Giới và Sự Ra Đời của Kế Hoạch K5
Sau thất bại năm 1979, Khmer Đỏ rút lui về biên giới Thái Lan – Campuchia, thiết lập căn cứ và tiếp tục các hoạt động chống phá Cộng hòa Nhân dân Campuchia. Nhờ sự hỗ trợ của các thế lực bên ngoài, chúng duy trì được lực lượng đáng kể và liên tục tiến hành các cuộc tấn công du kích vào lãnh thổ Campuchia. Chiến tranh biên giới diễn ra theo chu kỳ mùa mưa/mùa khô, gây ra nhiều khó khăn cho công cuộc tái thiết đất nước. Trước tình hình đó, Đại tướng Lê Đức Anh, chỉ huy lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam tại Campuchia, đã đề xuất Kế hoạch K5.
Kế hoạch này, khởi động vào tháng 7/1984, nhằm mục tiêu xây dựng một hệ thống phòng thủ kiên cố dọc biên giới Campuchia – Thái Lan, bao gồm hào, dây thép gai và bãi mìn. “K” trong K5 viết tắt của từ “Kar Karpier”, nghĩa là phòng thủ trong tiếng Khmer, còn số “5” tượng trưng cho năm điểm chính trong kế hoạch phòng vệ của Đại tướng Lê Đức Anh.
Hình 1: Dãy núi biên giới Campuchia – Thái Lan, con đường giữa Sisophon và Aranyaprathet. Một trong những khu vực mà Khmer Đỏ trốn vào thời kỳ Cộng hòa Nhân dân Campuchia.
Hiệu Quả và Tranh Cãi Xung Quanh Kế Hoạch K5
Kế hoạch K5 được kỳ vọng sẽ giúp quân đội Campuchia tự bảo vệ biên giới, giảm sự phụ thuộc vào quân đội Việt Nam và tạo vùng an toàn cho người dân. Tuy nhiên, do biên giới trải dài, việc ngăn chặn hoàn toàn sự xâm nhập của Khmer Đỏ là rất khó khăn. Hơn nữa, việc sử dụng mìn đã gây ra nhiều thương vong cho cả binh lính và dân thường.
Hình 2: Lực lượng chính phủ ở tỉnh Preah Vihear vượt sông khi thực hiện Kế hoạch K5 năm 1987.
Những tranh cãi xung quanh Kế hoạch K5 tiếp tục kéo dài đến tận ngày nay. Một số ý kiến cho rằng kế hoạch này đã gây ra nhiều thương vong cho người dân Campuchia và là một “tội ác chống lại loài người”. Tuy nhiên, chính phủ Campuchia khẳng định K5 là cần thiết để bảo vệ đất nước khỏi Khmer Đỏ và đã đạt được những thành công nhất định trong việc ổn định tình hình biên giới.
Hình 3: Các thành viên của Trung tâm Hành động Bom mìn Campuchia tìm kiếm mìn bằng máy dò kim loại trên vành đai mìn K5 ở tỉnh Battambang.
Bài Học Lịch Sử và Di Sản Của Kế Hoạch K5
Kế hoạch K5 là một phần không thể tách rời của lịch sử Campuchia thời hậu Khmer Đỏ. Nó phản ánh những nỗ lực của chính phủ trong việc tái thiết đất nước và bảo vệ an ninh biên giới trong bối cảnh đầy khó khăn và phức tạp. Dù còn nhiều tranh cãi, Kế hoạch K5 cũng để lại những bài học quý giá về tầm quan trọng của hòa bình, ổn định và sự cần thiết phải tìm kiếm giải pháp cho các xung đột bằng biện pháp hòa bình. Di sản của Kế hoạch K5, bao gồm cả những bãi mìn còn sót lại, vẫn là một lời nhắc nhở về những đau thương của chiến tranh và sự cần thiết phải nỗ lực xây dựng một tương lai hòa bình và thịnh vượng cho Campuchia.
