Cuộc Cách mạng Tháng Hai năm 1917 tại Nga, một sự kiện then chốt trong lịch sử thế giới, mang theo hy vọng về một tương lai dân chủ cho nước Nga, nhưng lại trở thành một trong những khoảnh khắc “giá như” lớn nhất của lịch sử. Nếu chính phủ lâm thời, đứng đầu là Aleksandr Kerensky, biết nắm bắt cơ hội hòa bình từ Nghị viện Đức (Reichstag), có lẽ cục diện Thế chiến I và lịch sử thế kỷ 20 đã hoàn toàn khác.
Bối Cảnh Đẫm Máu Của Cách Mạng
Tháng 2/1917, nước Nga sa hoàng chìm trong khói lửa chiến tranh. Sau hơn hai năm tham gia Thế chiến I, hàng triệu binh lính Nga đã ngã xuống, nền kinh tế kiệt quệ, nạn đói hoành hành. Sự bất mãn của người dân dâng cao, những cuộc biểu tình phản đối chiến tranh và chế độ Sa hoàng bùng nổ khắp St. Petersburg và lan rộng ra cả nước. Trước áp lực của quần chúng, Sa hoàng Nicholas II buộc phải thoái vị, đánh dấu sự kết thúc của triều đại Romanov.
Aleksandr Kerensky duyệt binh năm 1917. Nguồn: NYT.
Chính Phủ Lâm Thời và Những Kỳ Vọng Mâu Thuẫn
Sự sụp đổ của chế độ Sa hoàng mở ra một khoảng trống quyền lực, nhanh chóng được lấp đầy bởi chính phủ lâm thời, được thành lập từ các nhóm đối lập trong Duma (Nghị viện) và các Xô Viết (Ủy ban Công nhân). Chính phủ này, với sự tham gia của Đảng Dân chủ Lập hiến (Cadet), Đảng Cách mạng Xã hội, và Đảng Dân chủ Xã hội (bao gồm cả Bolshevik và Menshevik), mang theo hy vọng về một nước Nga dân chủ và hòa bình. Tuy nhiên, ngay từ đầu, chính phủ lâm thời đã phải đối mặt với những kỳ vọng mâu thuẫn từ các lực lượng chính trị khác nhau và từ chính người dân.
Hòa Bình Bị Từ Chối, Thảm Họa Ầm Đến
Mong muốn hòa bình của người dân Nga đã không được đáp ứng. Ngoại trưởng Pavel Milyukov, thuộc đảng Cadet, cam kết tiếp tục ủng hộ phe Hiệp ước. Sau khi Milyukov bị mất chức, Kerensky lên nắm quyền nhưng vẫn tiếp tục theo đuổi chiến tranh. Cuộc tấn công Kerensky vào mùa hè năm 1917, tuy ban đầu có một số thành công, nhưng cuối cùng lại thất bại thảm hại, gây ra thêm nhiều thương vong và làm suy yếu quân đội Nga.
Cùng lúc đó, tại Đức, Nghị viện Reichstag đã thông qua một nghị quyết kêu gọi hòa bình “không có sáp nhập hay bồi thường”. Đây là một cơ hội vàng cho Kerensky để chấm dứt chiến tranh, nhưng ông đã bỏ lỡ. Ông có thể bác bỏ các thỏa thuận bí mật của Sa hoàng với phe Hiệp ước (bao gồm cả việc Nga sẽ được Constantinople sau chiến tranh) và chấp nhận đề nghị hòa bình của Reichstag. Tuy nhiên, Kerensky đã không làm vậy, một quyết định mang tính bước ngoặt dẫn đến những hậu quả thảm khốc.
Hậu Quả Của Sự Bỏ Lỡ Lịch Sử
Sự kiên trì theo đuổi chiến tranh của Kerensky đã dẫn đến sự sụp đổ của chính phủ lâm thời. Quân đội Nga nổi loạn, tạo điều kiện cho Lenin và phe Bolshevik lên nắm quyền trong Cách mạng Tháng Mười. Nước Nga rơi vào nội chiến, sau đó là sự cai trị độc tài của Stalin. Việc Đức từ chối hòa bình cũng góp phần vào sự thất bại của nước này trong Thế chiến I, gieo mầm cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và Hitler.
Bài Học Lịch Sử
Thất bại của Kerensky trong việc nắm bắt cơ hội hòa bình năm 1917 là một minh chứng cho sự mong manh của các chính phủ chuyển tiếp và tầm quan trọng của việc đáp ứng nguyện vọng của người dân. Sự kiện này cũng cho thấy cách những quyết định then chốt của các cá nhân có thể định hình lịch sử theo hướng bi kịch, để lại những bài học đau xót cho hậu thế.
Tài liệu tham khảo:
- Quiggin, J. (2017, March 6). The February Revolution and Kerensky’s Missed Opportunity. The New York Times.
