Thảo nguyên Trung Á, vùng đất của những cơn gió hoang dã và những bộ lạc du mục kiêu hùng, đã chứng kiến sự trỗi dậy và sụp đổ của vô số đế chế. Trong số đó, Hãn quốc Chuẩn Cát Nhĩ (Zunghar), một đế chế hùng mạnh của người Oirat Mông Cổ, đã ghi dấu ấn của mình trên vũ đài lịch sử từ thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 18. Tuy nhiên, câu chuyện của họ không kết thúc bằng một cuộc chinh phục vẻ vang hay sự hòa nhập tự nhiên, mà là một bi kịch tàn khốc dưới bàn tay của nhà Thanh, dưới triều đại của Hoàng đế Càn Long.
Từ Thống Trị Đến Xung Đột
Người Chuẩn Cát Nhĩ, một liên minh các bộ lạc Oirat theo Phật giáo Tây Tạng, đã xây dựng một đế chế rộng lớn trải dài từ phía tây Vạn Lý Trường Thành đến tận miền đông Kazakhstan ngày nay. Sự hiện diện của họ là một yếu tố quan trọng trong bàn cờ chính trị Trung Á, thu hút sự chú ý của nhà Thanh, triều đại mới nổi do người Mãn ở phía đông thành lập.
Bản đồ nhà Thanh năm 1757, thể hiện lãnh thổ rộng lớn sau khi thôn tính Hãn quốc Chuẩn Cát Nhĩ.
Mối quan hệ giữa hai cường quốc này ban đầu tương đối hòa bình, nhưng những căng thẳng tiềm ẩn đã bắt đầu xuất hiện. Hoàng đế Khang Hi, vị vua khai quốc nhà Thanh, đã nhìn thấy tiềm năng của việc mở rộng lãnh thổ về phía tây và bắt đầu có những động thái quân sự đầu tiên chống lại người Chuẩn Cát Nhĩ vào những năm 1680. Tuy nhiên, phải đến đời cháu nội của ông, Hoàng đế Càn Long, cuộc xung đột mới leo thang thành một cuộc chiến tranh toàn diện.
Tham Vọng và Sự Phản Bội
Năm 1755, sau một loạt chiến dịch quân sự, quân Thanh đã đẩy người Chuẩn Cát Nhĩ đến bờ vực sụp đổ. Càn Long, với tham vọng thiết lập quyền bá chủ tuyệt đối trên thảo nguyên, đã quyết định chia lãnh thổ Chuẩn Cát Nhĩ thành bốn bộ lạc, mỗi bộ lạc do một vị Hãn thân Thanh cai trị. Một trong những vị Hãn này là Amursana, thủ lĩnh bộ lạc Khoit. Ban đầu đồng ý hợp tác với nhà Thanh, Amursana đã sớm nhận ra tham vọng thực sự của Càn Long và sự phản bội của ông ta đối với người Chuẩn Cát Nhĩ.
Không cam chịu số phận bị chia cắt và nô dịch, Amursana đã tập hợp các lực lượng còn lại của người Chuẩn Cát Nhĩ và phát động một cuộc nổi dậy chống lại nhà Thanh. Cuộc nổi dậy này, dù đầy dũng cảm, đã nhanh chóng bị dập tắt bởi quân đội Thanh hùng mạnh hơn. Amursana buộc phải chạy trốn về phía tây và chết trong lưu vong, kết thúc mọi hy vọng về sự độc lập của người Chuẩn Cát Nhĩ.
Lệnh Diệt Chủng và Hậu Quả Tàn Khốc
Sự phản kháng của Amursana đã châm ngòi cho cơn thịnh nộ của Càn Long. Không bằng lòng với việc chỉ đơn thuần là khuất phục người Chuẩn Cát Nhĩ, Càn Long đã ban hành một sắc lệnh tàn bạo: diệt chủng toàn bộ dân tộc Chuẩn Cát Nhĩ. Quân đội Thanh nhận được mệnh lệnh tàn sát tất cả đàn ông, phụ nữ và trẻ em Chuẩn Cát Nhĩ, không chừa một ai.
Hoàng đế Càn Long trong bộ giáp lễ phục trên lưng ngựa (1758). Tranh vẽ bởi Giuseppe Castiglione.
Cuộc diệt chủng kéo dài trong hai năm, biến vùng đất Chuẩn Cát Nhĩ thành một biển máu. Hàng trăm ngàn người đã bị tàn sát, các ngôi làng bị thiêu rụi, gia súc bị cướp bóc. Những người sống sót sau cuộc thảm sát bị bán làm nô lệ hoặc buộc phải chạy trốn đến các vùng đất xa xôi.
Theo các ghi chép lịch sử, ước tính khoảng 80% dân số Chuẩn Cát Nhĩ, khoảng 600.000 người, đã thiệt mạng trong cuộc diệt chủng. Vùng đất Chuẩn Cát Nhĩ, trước đây là một trung tâm văn hóa và kinh tế thịnh vượng, đã bị bỏ hoang và trở thành vùng đất hoang vu.
Di Sản Của Một Tội Ác
Cuộc diệt chủng người Chuẩn Cát Nhĩ là một trong những hành động tàn bạo nhất trong lịch sử nhân loại, một vết nhơ không thể phai mờ trong triều đại của Càn Long và lịch sử Trung Quốc.
Hành động này đã bị lên án bởi các nhà sử học và các tổ chức nhân quyền trên toàn thế giới, và được coi là một ví dụ điển hình về tội ác diệt chủng. Mặc dù vậy, di sản của nó vẫn còn là một chủ đề nhạy cảm ở Trung Quốc, nơi mà chính phủ vẫn chưa chính thức thừa nhận hoặc xin lỗi về tội ác này.
Cuộc diệt chủng người Chuẩn Cát Nhĩ là một lời nhắc nhở nghiệt ngã về khả năng tàn bạo của con người, và tầm quan trọng của việc ghi nhớ và học hỏi từ những sai lầm của quá khứ để ngăn chặn chúng xảy ra lần nữa.
