Cần Thơ, vùng đất mang đậm hồn cốt Nam Bộ, từ lâu đã là điểm giao thoa văn hóa, kinh tế và lịch sử quan trọng của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Với bề dày lịch sử hơn ba thế kỷ, Cần Thơ không chỉ là chứng nhân của những biến chuyển thăng trầm của đất nước mà còn là nơi hội tụ những nét đặc trưng độc đáo của miền sông nước. Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc hành trình phát triển của Cần Thơ, từ một “Tây Đô” phồn thịnh đến mục tiêu trở thành cực tăng trưởng của ĐBSCL trong bối cảnh hiện đại.
Cảnh sông nước Cần Thơ
Cần Thơ, với tên gọi ban đầu là Trấn Giang, đã được xác lập vị thế trung tâm của Tây Nam Bộ từ năm 1739. Trải qua nhiều biến đổi về địa danh, từ Phong Phú thời nhà Nguyễn, Phong Dinh thời VNCH, đến Cần Thơ ngày nay, thành phố vẫn giữ vững vai trò hạt nhân kinh tế, văn hóa và xã hội của khu vực. Hiện tại, Cần Thơ đang nỗ lực vươn lên trở thành cực tăng trưởng của ĐBSCL, dựa trên tinh thần của Nghị quyết 59-NQ/TW, Nghị quyết 13-NQ/TW và các văn bản pháp luật quan trọng khác. Quy hoạch Cần Thơ đến năm 2030, tầm nhìn 2050, đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: biến Cần Thơ thành “thành phố sinh thái, văn minh, hiện đại, mang đậm bản sắc văn hóa xứ Tây Đô”, đồng thời là trung tâm của vùng về mọi mặt, từ dịch vụ, công nghiệp đến giáo dục, y tế và khoa học công nghệ.
Sông nước miệt vườn: Nền tảng văn hóa và kinh tế
Kinh tế sông nước là lợi thế then chốt của Cần Thơ. Văn hóa nơi đây mang đậm dấu ấn của vùng sông nước miệt vườn, được hình thành từ sự kết hợp giữa điều kiện tự nhiên và nỗ lực khai phá của con người. Không chỉ là hệ thống sông ngòi tự nhiên, mạng lưới kênh rạch chằng chịt ở Cần Thơ và ĐBSCL còn là thành quả lao động của nhiều thế hệ, thể hiện qua việc đào kênh, nạo vét, cải tạo sông ngòi trong suốt lịch sử. Từ kênh Bảo Định nối liền Tây Nam Bộ với Sài Gòn đến hệ thống kênh rạch chằng chịt ở Đồng Tháp Mười, tất cả đều minh chứng cho sự sáng tạo và nỗ lực của người dân trong việc thích ứng và khai thác tiềm năng của vùng đất sông nước.
Chợ nổi Cái Răng, Cần Thơ
Việc Cần Thơ được xếp hạng là một trong 10 thành phố trên sông đẹp nhất thế giới bởi “Earth & World” là minh chứng rõ nét cho vẻ đẹp và sức hấp dẫn của đô thị miền sông nước này. Văn hoá Cần Thơ, với sự giao thoa giữa văn hoá sông nước và văn hoá miệt vườn, đã tạo nên một lối sống, phương thức sản xuất và trao đổi hàng hóa đặc trưng. Từ chợ nổi trên sông, những chiếc ghe, xuồng, đến cách đánh bắt, chế biến thủy hải sản, tất cả đều phản ánh sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên.
Đa dạng văn hóa và tính cách con người Nam Bộ
Cần Thơ là nơi cộng cư của nhiều tộc người: Kinh, Khmer, Hoa, Chăm… Sự đa dạng về văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng đã tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu, thể hiện qua sự khoan dung, cởi mở và tinh thần chia sẻ trong cộng đồng. Tính cách người Nam Bộ được hình thành từ điều kiện sống và giao thoa văn hóa đặc thù: nghĩa hiệp, hào phóng, năng động, thích nghi… Những giá trị này đã góp phần tạo nên bản sắc riêng của vùng đất Tây Đô.
Bến Ninh Kiều, Cần Thơ
Sự giao thoa văn hóa không chỉ dừng lại ở các cộng đồng dân tộc trong nước mà còn mở rộng ra quốc tế. Ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, đặc biệt là Pháp và Mỹ, cũng góp phần tạo nên những nét chấm phá trong đời sống văn hóa Cần Thơ. Tuy nhiên, văn hóa truyền thống vẫn là nền tảng, được tiếp biến và phát triển theo hướng hiện đại, thể hiện rõ nét qua các hoạt động văn hóa, lễ hội, ẩm thực…
Thách thức và triển vọng
Mặc dù sở hữu nhiều lợi thế, Cần Thơ vẫn đối mặt với những thách thức trong quá trình phát triển. Vị thế “Tây Đô” đã bị mai một, tốc độ phát triển kinh tế – xã hội chưa tương xứng với tiềm năng. Nhiều chỉ tiêu phát triển chưa đạt kế hoạch, hạ tầng giao thông chưa hoàn thiện, hoạt động sản xuất, kinh doanh còn nhiều điểm nghẽn… Tuy nhiên, với định hướng chiến lược đúng đắn và sự nỗ lực của chính quyền và người dân, Cần Thơ đang từng bước khẳng định vị thế cực tăng trưởng của ĐBSCL. Việc thu hút dân cư đến sinh sống, xếp thứ 4 trong cả nước theo báo cáo PAPI, cho thấy tiềm năng phát triển và sức hấp dẫn của thành phố.
Kết luận
Cần Thơ đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn trên con đường phát triển. Từ một “Tây Đô” cổ kính, Cần Thơ đang hướng tới mục tiêu trở thành một thành phố hiện đại, thông minh và đáng sống, đồng thời vẫn gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo của vùng sông nước miệt vườn. Hành trình này đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của cả hệ thống chính trị và người dân, nhằm khai thác tối đa tiềm năng, khắc phục khó khăn, để Cần Thơ thực sự trở thành cực tăng trưởng, động lực phát triển của toàn vùng ĐBSCL.
Tài liệu tham khảo
Nghiên cứu, Báo cáo:
- Hội khuyến học Cần Thơ (1942). Tây Đô lịch sử.
- VCCI & Fulbright (2022). Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL 2020 Nâng cao năng lực cạnh tranh để phát triển bền vững.
- CECODES, RTA & UNDP (2024). The Viet Nam Provincial Governance and Public Administration Performance Index (PAPI): Measuring Citizens’ Experiences, 2023.
- WWF. Report Nov., 2016. Mekong Rever in the Economic.
Số liệu thống kê:
- Nghị quyết số 45/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của QH về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Cần Thơ.
- Nghị quyết số 1519/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 02/12/2023 phê duyệt Quy hoạch Cần Thơ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
