Cuộc đua công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang nóng lên từng ngày, với chất bán dẫn là chiến trường then chốt. Năm 2022, chính quyền Biden áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến sang Trung Quốc, với mục tiêu kép là kìm hãm hiện đại hóa quân sự và duy trì lợi thế công nghệ của Mỹ. Tuy nhiên, chiến lược này liệu có đạt được hiệu quả mong muốn và bài học kinh nghiệm toàn cầu nào có thể rút ra cho các quốc gia khác đang đối mặt với những thách thức tương tự?
Lợi Ích Ngắn Hạn, Cái Giá Dài Hạn
Mục tiêu công khai của Mỹ là ngăn chặn Trung Quốc phát triển AI tiên tiến cho mục đích quân sự. Tuy nhiên, các biện pháp này cũng hướng đến việc bảo vệ lợi thế kinh tế và công nghệ của Mỹ, một yếu tố then chốt cho an ninh quốc gia.
Ảnh minh họa: Chip điện tử – trung tâm của cuộc cạnh tranh công nghệ Mỹ – Trung.
Các hạn chế xuất khẩu có thể làm chậm quá trình Trung Quốc triển khai AI trên diện rộng, qua đó duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ. Tuy nhiên, điều này chỉ là lợi ích ngắn hạn. Về lâu dài, chính sách này có nguy cơ phản tác dụng, thúc đẩy Trung Quốc tự phát triển chuỗi cung ứng chip riêng, đồng thời làm giảm doanh thu và đầu tư R&D của các công ty Mỹ.
Hiện Đại Hóa Quân Sự: Khó Cản Bước Trung Quốc
Các biện pháp kiểm soát chip khó có thể ngăn chặn đáng kể hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc. Hầu hết hệ thống vũ khí hiện đại không cần chip tiên tiến nhất, mà ưu tiên độ ổn định và đã được kiểm nghiệm kỹ lưỡng. Quân đội Trung Quốc có thể sử dụng chip nhập lậu, chip nội địa, hoặc chip đã nhập khẩu trước đó cho các ứng dụng quân sự cần chip AI tiên tiến. Kinh nghiệm từ việc kiểm soát công nghệ đối với Nga sau cuộc xung đột Ukraine cho thấy khó khăn trong việc ngăn chặn buôn lậu.
Cạnh Tranh Công Nghệ: Cuộc Đua Dài Hơi
Mỹ có thể đạt được lợi thế cạnh tranh nhất thời nhờ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, làm chậm quá trình phát triển và triển khai AI của Trung Quốc. Tuy nhiên, lợi thế này sẽ không kéo dài. Các biện pháp kiểm soát đang vô tình thúc đẩy Trung Quốc phát triển ngành công nghiệp bán dẫn nội địa. Nhu cầu trong nước đang buộc các công ty Trung Quốc đầu tư mạnh vào toàn bộ chuỗi cung ứng bán dẫn, từ thiết kế, chế tạo đến sản xuất.
Đổi Mới Sáng Tạo: Chìa Khóa Cho Tương Lai
Thay vì tập trung vào việc kìm hãm Trung Quốc, Mỹ nên ưu tiên thúc đẩy đổi mới công nghệ trong nước. Đạo luật CHIPS và Khoa học năm 2022 là một bước tiến quan trọng, nhưng cần tập trung vào những đột phá công nghệ lớn hơn, chẳng hạn như điện toán dựa trên ánh sáng, điện toán mô phỏng thần kinh, và điện toán lượng tử.
Bài Học Kinh Nghiệm Toàn Cầu
Cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung về công nghệ mang đến bài học cho các quốc gia khác: Kiểm soát xuất khẩu có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, nhưng đổi mới sáng tạo mới là chìa khóa cho sự phát triển bền vững. Việc tập trung vào phát triển năng lực công nghệ nội tại sẽ hiệu quả hơn là cố gắng kìm hãm đối thủ.
Kết luận: Cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ còn tiếp diễn. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip có thể làm chậm bước tiến của Trung Quốc trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, chúng có thể phản tác dụng. Mỹ cần tập trung vào việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nước để duy trì vị thế dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Tài liệu tham khảo:
- Dohmen, H., Feldgoise, J., & Kupchan, C. (2024, July 24). The Limits of the China Chip Ban. Foreign Affairs.
Chú thích về độ tin cậy của nguồn dữ liệu:
Foreign Affairs là một tạp chí uy tín về quan hệ quốc tế, được xuất bản bởi Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Council on Foreign Relations) – một tổ chức nghiên cứu chính sách đối ngoại phi lợi nhuận của Mỹ. Bài viết được viết bởi các chuyên gia tại Trung tâm An ninh và Công nghệ mới của Đại học Georgetown, một trung tâm nghiên cứu hàng đầu về an ninh quốc gia và công nghệ. Do đó, nguồn dữ liệu được đánh giá là có độ tin cậy cao.
