Cuộc đua công nghệ sạch giữa Mỹ và Trung Quốc đang nóng lên từng ngày, không chỉ trên mặt trận kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh quốc gia của cả hai cường quốc. Sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khoáng sản và pin, cùng với những bước tiến thần tốc trong sản xuất xe điện, đang đặt ra những thách thức chưa từng có đối với Mỹ. Bài viết này phân tích sâu về cuộc cạnh tranh này, từ những căng thẳng thương mại đến những hàm ý địa chính trị, đồng thời đưa ra dự báo về xu hướng phát triển toàn cầu trong tương lai.
Sự trỗi dậy của xe điện Trung Quốc và phản ứng của Mỹ
Sự bành trướng của các thương hiệu xe điện Trung Quốc như BYD, Geely và Nio đã làm rung chuyển thị trường ô tô toàn cầu. Lời cảnh báo của Elon Musk về nguy cơ các hãng xe Trung Quốc “đánh bại hầu hết các công ty khác trên thế giới” nếu không có rào cản thương mại, cùng với sự thừa nhận của Jim Farley (Ford) về việc cần thời gian để các nhà sản xuất Mỹ có thể cạnh tranh, cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Việc chính quyền Biden áp đặt thuế quan 100% lên xe điện và các linh kiện liên quan từ Trung Quốc, được biện minh bằng lý do an ninh quốc gia, cho thấy Washington coi đây là một mối đe dọa chiến lược.
Ảnh: Xe điện đang trở thành tâm điểm của cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc.
An ninh quốc gia và cuộc chiến công nghệ sạch
Sự thống trị của Trung Quốc trong việc chế biến các khoáng sản thiết yếu cho công nghệ sạch như lithium, than chì, đồng, niken và mangan, đặt ra nhiều câu hỏi về an ninh quốc gia cho Mỹ. Các nhà hoạch định chính sách Mỹ đã xác định bốn rủi ro chính:
- Công nghệ lưỡng dụng: Nguy cơ mất quyền tiếp cận các vật liệu quan trọng trong trường hợp xung đột, cả cho nền kinh tế và sản xuất vũ khí.
- Ép buộc từ các nước nắm giữ tài nguyên: Trung Quốc có thể sử dụng vị thế thống trị về khoáng sản để gây áp lực chính trị, tương tự như cách Nga đã làm với năng lượng. Việc Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu germanium, gali, than chì và antimon gần đây càng củng cố lo ngại này.
- An ninh mạng: Nguy cơ dữ liệu từ xe điện và pin mặt trời kết nối mạng bị lợi dụng cho mục đích bất chính hoặc bị kiểm soát từ xa.
- Mất vị thế kinh tế then chốt: Nguy cơ mất đi một lĩnh vực tăng trưởng quan trọng, tạo ra của cải và việc làm, đồng thời củng cố sức mạnh kinh tế và quân sự của đối thủ.
“Đỉnh cao chỉ huy” và cuộc chơi địa chính trị
Điểm cuối cùng, liên quan đến “đỉnh cao chỉ huy” của nền kinh tế, là yếu tố cốt lõi trong chiến lược của Mỹ. Công nghệ sạch được coi là một lĩnh vực chiến lược có thể mang lại lợi thế kinh tế và quân sự to lớn. Việc Trung Quốc đang dẫn đầu trong lĩnh vực này, nhờ các chính sách công nghiệp mạnh mẽ và đầu tư dài hạn, khiến Mỹ lo ngại về việc mất đi vị thế dẫn đầu trong một ngành công nghiệp được dự báo sẽ bùng nổ trong tương lai.
Đa dạng hóa chuỗi cung ứng và bài toán cân bằng
Mỹ đang nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc thông qua các chính sách như Đạo luật Cắt giảm Lạm phát và Đạo luật CHIPS. Tuy nhiên, việc tách rời hoàn toàn hai nền kinh tế là bất khả thi và có thể gây ra những hậu quả tiêu cực. Vấn đề đặt ra là làm sao để vừa đảm bảo an ninh quốc gia, vừa duy trì hợp tác kinh tế ở mức độ nhất định.
Hợp tác hay đối đầu? Bài học từ quá khứ
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, vẫn có những tín hiệu cho thấy sự hợp tác giữa hai nước là cần thiết. Các công ty Mỹ đang tìm cách hợp tác với các đối tác Trung Quốc để tiếp cận công nghệ tiên tiến, điển hình là thỏa thuận giữa Ford và CATL. Tuy nhiên, những lo ngại về an ninh và nhân quyền, cùng với áp lực chính trị, đang tạo ra những rào cản đáng kể. Mỹ cần học hỏi từ chính sách mở cửa của Trung Quốc trong quá khứ, cũng như kinh nghiệm của Nhật Bản trong ngành công nghiệp ô tô, để tìm ra con đường hợp tác hiệu quả.
Kết luận: Tương lai của cuộc đua công nghệ sạch
Cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung trong lĩnh vực công nghệ sạch sẽ còn tiếp diễn trong nhiều năm tới. Tương lai của cuộc đua này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm chính sách của hai nước, sự phát triển công nghệ và bối cảnh địa chính trị toàn cầu. Mỹ cần một chiến lược toàn diện, vừa thúc đẩy phát triển công nghệ trong nước, vừa tìm kiếm cơ hội hợp tác với Trung Quốc một cách có chọn lọc, để đảm bảo vị thế cạnh tranh trong cuộc đua then chốt của thế kỷ 21.
Tài liệu tham khảo:
- Busby, J., Bazilian, M., & Holland, E. (2024, October 2). China, Clean Technologies, and National Security. War on the Rocks.
Chú thích về độ tin cậy của nguồn dữ liệu:
- War on the Rocks là một website uy tín về phân tích chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia, được thành lập bởi cựu quan chức chính phủ và các học giả hàng đầu. Bài viết được viết bởi các chuyên gia có kinh nghiệm sâu rộng trong lĩnh vực năng lượng và an ninh, tăng thêm độ tin cậy cho thông tin được cung cấp.
