Cuối thế kỷ 19, làn sóng thay đổi mạnh mẽ từ Cách mạng Công nghiệp đã nâng cao mức sống trên khắp châu Âu và Bắc Mỹ. Sự phát triển của truyền thông đại chúng trở thành một lực lượng quan trọng trong xã hội hiện đại. Giáo dục công cộng và truyền thông đại chúng tạo ra một đời sống chính trị và thời gian giải trí mới, biến đổi cuộc sống hàng ngày của tầng lớp lao động. Đây là thời kỳ đánh dấu sự ra đời của một phong trào tiên phong ưu tú cùng một kiểu người mới: người tiêu dùng. Bài viết này sẽ phân tích quá trình hội nhập về xã hội, kinh tế, văn hóa và quốc gia, lý giải nguyên nhân, diễn biến và tác động của nó đến cuộc sống của người dân châu Âu giai đoạn này.
Sự Trỗi Dậy của Quốc Gia Hiện Đại và Nhu Cầu Hội Nhập
Trước năm 1914, thế giới đã trải qua những biến đổi sâu rộng, đặc biệt là trong ba mươi năm cuối thế kỷ 19. Đây là thời kỳ đánh dấu cuộc cách mạng sâu sắc nhất mà phương Tây từng biết, khi số đông người dân bắt đầu sống và suy nghĩ khác biệt so với trước đây. Trong hàng nghìn năm, lịch sử được viết bởi tầng lớp thượng lưu, dành cho tầng lớp thượng lưu, xoay quanh lợi ích và hoạt động của họ. Quần chúng chỉ xuất hiện lẻ tẻ, mờ nhạt như phông nền cho câu chuyện của tầng lớp thống trị.
Hình: Tranh “ Thu hoạch yến mạch mùa hè”, Jean Francois Millet vẽ 1868 – 1874, mô tả cuộc sống nông thôn trước khi làn sóng thay đổi mạnh mẽ đến với châu Âu.
Tuy nhiên, sau giữa thế kỷ 19, đời sống của người dân thường bắt đầu được cải thiện. Họ được ăn uống đầy đủ hơn, mặc đẹp hơn và có công việc ổn định hơn. Sự xuất hiện của đèn khí gas và đèn điện đánh dấu những bước tiến vượt bậc của khoa học kỹ thuật. Khái niệm “tầng lớp trung lưu” ra đời, bao gồm các nhà công nghiệp, nhân viên ngân hàng, giáo sư, chủ cửa hàng, thư ký, nghệ nhân, công chức, thương nhân và thợ cơ khí. Sự gia tăng về số lượng và sự đa dạng hóa của tầng lớp trung lưu mang đến những thay đổi đáng kể về kinh tế và chính trị.
Hội Nhập Quần Chúng vào Dòng Chảy Kinh Tế Xã Hội
Mặc dù tầng lớp trung lưu đang phát triển, phần lớn dân số châu Âu thời bấy giờ vẫn là nông dân. Cuộc sống của họ còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, chế độ ăn đạm bạc chủ yếu là rau củ. Nhà cửa đơn sơ, nhiều nơi không có cửa sổ do bị đánh thuế. Họ sống tách biệt với nền kinh tế thị trường và đời sống chính trị quốc gia. Khái niệm quốc gia còn mơ hồ, nhiều người thậm chí không nói được ngôn ngữ quốc gia.
Hình: Trường học ngoài trời ở Bucharest (Romania) khoảng năm 1842, cho thấy những nỗ lực ban đầu trong việc phổ cập giáo dục.
Để xây dựng một quốc gia thống nhất, cần phải mở rộng tầm nhìn của người dân, giúp họ nhận thức về tổ quốc rộng lớn hơn ngôi làng hay thung lũng của mình. Giáo dục đóng vai trò then chốt trong quá trình này. Cuối thế kỷ 19, việc đi học trở nên phổ cập, bắt buộc và miễn phí. Lần đầu tiên, tất cả trẻ em được dạy đọc và viết, tạo nên một bản sắc chung cho thế hệ trẻ. Bằng cấp trở thành chìa khóa để có được một công việc trong nền kinh tế hiện đại.
Hình: “Học sinh Trung học ở Đức năm 1904”, minh họa cho việc giáo dục đã trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống của người dân. Bằng cấp được xem như “hộ chiếu vào đời”.
Tác Động của Cách Mạng Công Nghiệp và Sự Thay Đổi Nông Thôn
Sự phát triển của đường bộ và đường sắt đã kết nối nông thôn với thị trường quốc gia. Nông dân dần tham gia vào nền kinh tế tiền tệ, phải lưu giữ hồ sơ và sử dụng các đơn vị đo lường quốc gia. Họ nhận ra tầm quan trọng của giáo dục, khuyến khích con cái đến trường để học đọc, viết, tính toán và ngôn ngữ quốc gia.
Hình: “Chính trị gia làng quê”, Wilhelm Maria Hubertus Leibl vẽ năm 1877. Bức tranh cho thấy người dân quê bắt đầu quan tâm đến chính trị và đọc báo.
Nền kinh tế phát triển đã thu hút người dân từ nông thôn đến các khu công nghiệp và đô thị. Điều này giúp giảm bớt áp lực dân số ở nông thôn, cải thiện đời sống của những người ở lại. Sự giao thoa giữa thành thị và nông thôn ngày càng tăng, kéo theo sự thay đổi trong lối sống và văn hóa của người dân. Báo chí, phương tiện giao thông và hàng hóa từ thành phố tràn về nông thôn, mang đến những tiện nghi và thay đổi tích cực.
Giải Trí Đại Chúng và Thể Thao Hiện Đại
Sự ra đời của tuần làm việc năm ngày rưỡi ở Anh đã mở ra kỷ nguyên của giải trí đại chúng. Kỳ nghỉ của tầng lớp lao động trở thành một hiện tượng mới, thúc đẩy sự phát triển của các dịch vụ du lịch và giải trí giá rẻ. Các hoạt động thể thao được khuyến khích như một hình thức giải trí lành mạnh, giúp nâng cao sức khỏe và tinh thần của người dân.
Hình: Một nơi giải trí ở Paris vào cuối TK 19. Tranh “Khiêu vũ ở Moulin de la Galette” của Pierre-Auguste Renoir vẽ năm 1876.
Các môn thể thao như bóng đá, bóng bầu dục, bóng chày và bóng rổ phát triển mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm của đông đảo quần chúng. Thể thao không chỉ là một hình thức giải trí mà còn trở thành một ngành công nghiệp, thúc đẩy sự phát triển của truyền thông, giao thông và kinh tế.
Hình: Mô tả một trận đấu bóng đá từ cuốn sách “Điền kinh và Bóng đá”, vào năm 1894. Thể thao được xem là hoạt động lành mạnh giúp cải thiện cả thể chất và tinh thần.
Cuối Thế Kỷ 19: Thay Đổi và Lo Ngại
Sự phát triển của công nghệ mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng gây ra những lo ngại. Một số người thuộc tầng lớp thượng lưu cảm thấy bất an trước sự trỗi dậy của đại chúng. Họ lo sợ mất đi đặc quyền và địa vị xã hội của mình. Sự xuất hiện của chủ nghĩa Darwin xã hội, với quan điểm về “sự sống còn của kẻ mạnh nhất”, được áp dụng cho cả quốc gia và loài người, đã góp phần tạo nên bầu không khí cạnh tranh và lo lắng.
Hình: Quảng cáo năm 1897, cho thấy hàng may mặc không váy dành cho phụ nữ đi xe đạp. Xe đạp là một biểu tượng của sự giải phóng phụ nữ.
Hình: “Các cô gái ở Avignon”, Pablo Picasso vẽ năm 1907. Bức tranh đại diện cho xu hướng nghệ thuật tiên phong, phản ánh sự thay đổi và lo lắng của thời đại.
Cuối thế kỷ 19 được xem là “fin de siècle” – sự kết thúc của một thế kỷ. Mọi người cảm thấy bất an và lo lắng trước những thay đổi chóng mặt. Năm 1914 đã thực sự kết thúc một thế giới cũ và mở ra một thế giới mới, phổ biến hơn, dân chủ hơn và định hướng đại chúng hơn.
Kết luận
Thế kỷ 19 là giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ của châu Âu, đánh dấu sự chuyển đổi từ xã hội nông nghiệp sang xã hội công nghiệp hiện đại. Sự phát triển của giáo dục, kinh tế, giao thông và truyền thông đã tạo ra một “công chúng” mới, với đời sống vật chất và tinh thần được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, những thay đổi này cũng đi kèm với những lo ngại và bất ổn xã hội. Cuối thế kỷ 19, châu Âu đứng trước ngưỡng cửa của một kỷ nguyên mới, với những thách thức và cơ hội mới.
Tài liệu tham khảo
- Tập 45, 46 phim tài liệu The Western Tradition.
- Bài viết gốc: Nông dân, dân đô thị trở thành công chúng mới ở châu Âu thế kỷ 19, nghiên cứu lịch sử.
