Giao tiếp là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng được giao tiếp một cách đúng đắn và tôn trọng. Một hành vi phản cảm đó là chỉ tay vào mặt người khác, thể hiện sự xúc phạm và thiếu tôn trọng. Vậy tại sao hành vi này lại tồn tại trong cả giáo dục và gia đình – những nơi gắn bó và yêu thương nhất? Bài viết này sẽ khám phá vấn đề này và đưa ra những suy nghĩ mới mẻ.
Hành vi chỉ tay trong giáo dục và gia đình
Chúng ta thường thấy hình ảnh giáo viên chỉ tay thẳng mặt học sinh, điều này thể hiện qua một ngón tay trỏ chỉ thẳng. Bất kể khi nào giáo viên cần yêu cầu hoặc đề nghị gì đó, họ thường lựa chọn chỉ tay thay vì sử dụng lời nói. Thậm chí khi các em đứng xếp hàng mà không ngồi ngoan, giáo viên vẫn chỉ tay. Hoặc khi các em ngồi trong lớp mà không ngồi yên, giáo viên cũng chỉ tay. Cùng với chỉ tay, thái độ của giáo viên qua cử chỉ nhíu mày, nhăn mặt cũng có vai trò quan trọng trong việc tác động tới hành vi của học sinh.
Không chỉ trong giáo dục, ngay trong gia đình cũng có rất nhiều phụ huynh giao tiếp với con bằng cách chỉ tay. Từ khi con còn bé, bố mẹ đã dùng ngón tay để ra lệnh con ăn, uống, hoặc dùng chỉ tay để yêu cầu trẻ im lặng hoặc làm theo ý muốn của bố mẹ. Thậm chí khi ra khỏi nhà hay đi đến nơi công cộng, chúng ta cũng thường thấy bố mẹ chỉ tay vào mặt con trẻ.
Hành vi phản cảm và sự tác động của nó
Chỉ tay vào mặt người khác là một hành vi phản cảm trong giao tiếp, thể hiện sự xúc phạm và thiếu tôn trọng đối tác. Tuy nhiên, đáng ngạc nhiên là giữa thầy và trò, cha mẹ và con – mối quan hệ của sự yêu thương và gắn bó nhất, hành vi phản cảm này đã trở nên quá phổ biến đến mức được cả người cho và người nhận hiểu rằng đó là một phương thức giao tiếp và giáo dục thông thường.
Cái chỉ tay như mệnh lệnh tối thượng của người lớn! Điều này không chỉ là biểu hiện của sự thiếu tôn trọng mà còn thể hiện tư duy áp đặt – đây là một vấn nạn lớn đang tồn tại trong giáo dục hiện nay. Thay vì khuyến khích sự sáng tạo, tự do suy nghĩ và tự do bày tỏ quan điểm, chỉ cần một “động thái” của người lớn, các em đã trở thành bất động, không dám nói lên ý kiến của mình.
Chuyên gia giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương chia sẻ, học sinh, đặc biệt là những em từ bậc tiểu học trở đi, thường nghĩ và suy nghĩ theo cách của người lớn. Trong nhiều trường hợp, họ không tự tin bày tỏ quan điểm và chính kiến của mình mà lại nhìn vào cử chỉ của giáo viên. Chỉ cần giáo viên có “tín hiệu” là các em không dám trả lời, không dám nói gì nữa.
Thay đổi tư duy trong giáo dục
Để đổi mới giáo dục không chỉ đòi hỏi việc thay đổi chương trình học, sách giáo trình, mà còn đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy của những người tham gia quan trọng nhất – đội ngũ giáo viên. Họ cần thay đổi cách dạy học và thái độ giao tiếp với trẻ. Điều này thể hiện tình yêu thương, sự tôn trọng và sự chấp nhận, khích lệ tư duy và sự khác biệt của mỗi đứa trẻ.
Một hiệu trưởng của một trường trung học cơ sở ở quận 1, TPHCM đã chia sẻ rằng khi nhà trường tuyển giáo viên nước ngoài để dạy tiếng Anh, bà đã nhận thấy sự khác biệt rõ rệt, đặc biệt trong giao tiếp với học sinh giữa “thầy tây” và “thầy ta”. Giáo viên nước ngoài thường quỳ xuống để nói chuyện với học sinh, đó là điều bình thường. Tuy nhiên, giáo viên Việt Nam vẫn khó thoát khỏi tư duy “bề trên” và chưa coi học sinh là một chủ thể chủ động trong giáo dục.
Đổi mới giáo dục không chỉ nằm ở việc thay đổi chương trình học mà còn nằm ở việc thay đổi suy nghĩ và thái độ của những người làm công tác giáo dục. Đội ngũ giáo viên cần thay đổi tư duy để thể hiện tình yêu thương, sự tôn trọng và chấp nhận, khuyến khích sự sáng tạo và sự khác biệt của mỗi đứa trẻ.
Hiểu được những tổn thương mà hành vi chỉ tay vào mặt người khác gây ra, chúng ta cần xem xét lại cách chúng ta giao tiếp và tương tác với nhau. Hãy chấm dứt với việc chỉ tay và tìm cách tôn trọng, yêu thương và khuyến khích sự sáng tạo của mỗi cá nhân.
