Năm 1977, trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh đang ở giai đoạn căng thẳng, một cuộc xung đột đẫm máu đã nổ ra giữa hai quốc gia Đông Phi: Somalia và Ethiopia. Cuộc chiến Ogaden, kéo dài từ tháng 7/1977 đến tháng 3/1978, không chỉ là cuộc chiến tranh quy mô lớn giữa hai quốc gia láng giềng mà còn phơi bày những mâu thuẫn sâu sắc trong nội bộ khối Xã hội chủ nghĩa, để lại những hậu quả nặng nề cho cả Somalia và Ethiopia.
Tham vọng Đại Somali và mâu thuẫn lịch sử
Để hiểu rõ nguyên nhân của cuộc chiến, chúng ta cần quay ngược thời gian về quá khứ, tìm hiểu về tham vọng “Đại Somali” và những mâu thuẫn lịch sử âm ỉ giữa hai quốc gia. Từ trước khi bị thực dân xâm lược, người Somali đã sinh sống trên một vùng đất rộng lớn gọi là Đại Somali, bao gồm toàn bộ vùng Sừng châu Phi ngày nay, thuộc lãnh thổ Somalia, Ethiopia, Kenya và Djibouti.
Bản đồ Đại Somali
Cuối thế kỷ 19, thực dân châu Âu tràn đến, chia cắt Đại Somali thành nhiều phần thuộc Anh, Ý và Pháp. Sau Thế chiến thứ hai, mặc dù người Somali hy vọng về một nhà nước độc lập thống nhất, nhưng tham vọng này đã bị dập tắt khi vùng Ogaden, nơi có đông người Somali sinh sống, bị sáp nhập vào Ethiopia. Quyết định này đã châm ngòi cho mâu thuẫn dân tộc giữa hai quốc gia.
Nạn đói và sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc Somali
Năm 1974, chế độ quân chủ Ethiopia bị lật đổ, thay vào đó là chính quyền Xã hội chủ nghĩa do Mengistu Haile Mariam lãnh đạo. Chính sách tập thể hóa nông nghiệp thiếu hiệu quả của chính quyền mới đã dẫn đến nạn đói nghiêm trọng, đặc biệt là ở vùng Ogaden. Việc chính phủ ưu tiên cung cấp lương thực cho khu vực phía Bắc đã khiến người Somali ở Ogaden, vốn đã bất mãn với sự cai trị của Ethiopia, đứng lên nổi dậy.
Mặt trận Giải phóng Tây Somali (WSLF), được thành lập bởi những người Somali ở Ogaden, đã phát động cuộc chiến tranh du kích chống lại chính phủ Ethiopia. Với sự hỗ trợ của Somalia, WSLF đã nhanh chóng kiểm soát phần lớn vùng Ogaden.
Cuộc chiến tranh ủy nhiệm và sự chia rẽ khối Xã hội chủ nghĩa
Cuộc chiến Ogaden nhanh chóng thu hút sự chú ý của các cường quốc trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh. Liên Xô, quốc gia luôn ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc và các chính phủ Xã hội chủ nghĩa, rơi vào thế khó xử khi cả Somalia và Ethiopia đều là đồng minh thân cận. Cuối cùng, Liên Xô quyết định ủng hộ Ethiopia, cung cấp lượng lớn vũ khí, khí tài quân sự và cố vấn quân sự.
Quyết định này của Liên Xô đã tạo ra sự chia rẽ trong nội bộ khối Xã hội chủ nghĩa. Cuba, một đồng minh trung thành của Liên Xô, đã gửi 15.000 quân đến Ethiopia để giúp đỡ nước này chống lại Somalia. Trong khi đó, Trung Quốc, vốn có quan hệ căng thẳng với Liên Xô, đã đứng về phía Somalia. Romania là quốc gia duy nhất ở châu Âu ủng hộ Somalia.
Thất bại của Somalia và những hệ lụy
Với sự trợ giúp to lớn từ Liên Xô và Cuba, quân đội Ethiopia đã đẩy lùi được các cuộc tấn công của Somalia. Đến tháng 3/1978, quân đội Somalia buộc phải rút lui khỏi Ogaden, đánh dấu sự thất bại của Somalia trong cuộc chiến.
Chiến tranh Ogaden kết thúc với những hậu quả nặng nề cho cả hai quốc gia. Đối với Ethiopia, cuộc chiến đã làm trầm trọng thêm nạn đói, khiến hàng trăm nghìn người chết. Nền kinh tế Ethiopia bị tàn phá nặng nề. Quan trọng hơn, cuộc chiến đã khoét sâu thêm sự chia rẽ sắc tộc ở Ethiopia, tạo điều kiện cho các phong trào ly khai trỗi dậy mạnh mẽ hơn.
Somalia cũng phải gánh chịu những hậu quả nặng nề từ cuộc chiến. Nền kinh tế Somalia rơi vào khủng hoảng. Chính quyền của Siad Barre bị suy yếu nghiêm trọng, dẫn đến cuộc nội chiến đẫm máu nổ ra vào năm 1991. Somalia rơi vào tình trạng hỗn loạn và vô chính phủ kéo dài cho đến ngày nay.
Chiến tranh Ogaden là một minh chứng rõ nét cho sự tàn khốc của chiến tranh và những hệ lụy của nó đối với các quốc gia liên quan. Cuộc chiến cũng cho thấy sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ khối Xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh, góp phần làm suy yếu khối này từ bên trong.
