Tháng 8 năm 1945, khi Nhật Bản tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, một làn sóng bất ngờ đã lan khắp các chiến tuyến, đặc biệt là ở Trung Quốc. Khác với sự kiệt quệ và liên tiếp thất bại trên chiến trường Thái Bình Dương, lực lượng lục quân Nhật Bản tại Trung Quốc, với quân số lên đến 1,2 triệu người, vẫn giữ được sức mạnh đáng kể. Sự đầu hàng không chỉ đánh dấu chấm hết cho cuộc chiến tranh tàn khốc mà còn mở ra một chương mới đầy bất ngờ trong quan hệ Trung – Nhật: chính sách nhân đạo của Quốc dân đảng đối với tù binh Nhật Bản.
5 tù binh Nhật Bản được áp giải về sở chỉ huy
Từng chứng kiến và thậm chí tham gia vào những hành động tàn bạo đối với thường dân và tù binh Trung Quốc, binh lính Nhật Bản đã chuẩn bị tinh thần cho những điều tồi tệ nhất. Tuy nhiên, họ đã hoàn toàn ngỡ ngàng trước sự khoan dung và nhân đạo của phía Trung Quốc. Đây không phải là một hành động bộc phát mà là chính sách được tính toán kỹ lưỡng từ cấp cao nhất của Quốc dân đảng, đứng đầu là Thống chế Tưởng Giới Thạch.
Tưởng Giới Thạch và chính sách “không oán thù”
Ngay sau khi chiến tranh kết thúc, trong bài diễn văn ngày 15/8/1945, Tưởng Giới Thạch đã khẳng định tinh thần “đại nghĩa” của Trung Quốc, khuyến khích người dân hướng tới tương lai hòa bình và tha thứ cho quá khứ. Ông kêu gọi người dân không nên trả thù hay xúc phạm người Nhật vô tội, bởi “oán thù chồng chất sẽ không bao giờ dứt”. Lời kêu gọi này đã đặt nền móng cho chính sách nhân đạo sau này, đồng thời thể hiện tầm nhìn xa của một nhà lãnh đạo mong muốn chấm dứt vòng xoáy bạo lực.
Sự biết ơn của tù binh Nhật Bản
Chính sách nhân đạo này đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng các tù binh Nhật Bản. Nhiều hồi ký và thư từ của họ sau khi hồi hương đã thể hiện sự hối hận về những hành động trong quá khứ và lòng biết ơn sâu sắc đối với sự khoan dung của người Trung Quốc. Sự tha thứ không chỉ xoa dịu nỗi đau chiến tranh mà còn gieo mầm cho sự hòa giải giữa hai dân tộc.
Động cơ đằng sau chính sách nhân đạo
Tuy nhiên, bên cạnh lý tưởng cao đẹp về hòa bình, chính sách của Tưởng Giới Thạch cũng xuất phát từ những toan tính chính trị thực tế. Nhận thức được sức mạnh quân sự của Nhật Bản vẫn còn đáng kể tại Trung Quốc, Tưởng muốn tận dụng lực lượng này để duy trì trật tự, đặc biệt là trong bối cảnh Đảng Cộng sản Trung Quốc đang trỗi dậy mạnh mẽ. Việc ngăn chặn vũ khí Nhật Bản rơi vào tay Cộng sản và tranh thủ sự ủng hộ của quân đội Nhật trong cuộc nội chiến sắp tới là những mục tiêu quan trọng.
Ngoài ra, mối quan hệ cá nhân của Tưởng Giới Thạch với Nhật Bản cũng đóng vai trò nhất định. Từng sống và được đào tạo quân sự tại Nhật Bản trong nhiều năm, Tưởng có mối quan hệ thân thiết với một số lãnh đạo quân sự Nhật Bản. Điều này có thể đã ảnh hưởng đến quan điểm và quyết định của ông trong việc đối xử với tù binh Nhật. Một ví dụ điển hình là cuộc gặp gỡ giữa Tướng Hà Ứng Khâm, Tổng tham mưu trưởng quân đội Quốc dân đảng, và Tướng Okamura Yasuji, chỉ huy quân Nhật tại Nam Kinh. Tướng Hà đã gọi Okamura là “sensei” (tiên sinh), thể hiện sự tôn trọng đối với người thầy cũ của mình tại học viện quân sự Nhật Bản.
Sự hợp tác giữa Quốc dân đảng và quân đội Nhật Bản
Về phía Nhật Bản, các chỉ huy quân sự cũng có lý do để hợp tác với Quốc dân đảng. Lo ngại về sự trừng phạt từ phía Trung Quốc và muốn ngăn chặn vũ khí rơi vào tay Cộng sản, họ đã lựa chọn con đường hợp tác. Quá trình hồi hương hơn một triệu binh lính Nhật Bản trong hai năm sau chiến tranh đã diễn ra tương đối êm thấm, phần nào chứng minh cho sự hợp tác hiệu quả này. Sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Trung Quốc cũng góp phần củng cố chính sách của Tưởng Giới Thạch, đảm bảo việc quân Nhật đầu hàng Quốc dân đảng và vũ khí của họ không rơi vào tay Cộng sản.
Kết luận
Chính sách nhân đạo của Quốc dân đảng đối với tù binh Nhật Bản sau Thế chiến II là một câu chuyện lịch sử phức tạp, chứa đựng cả lý tưởng cao đẹp lẫn những toan tính chính trị. Sự khoan dung và tha thứ của Trung Quốc đã để lại ấn tượng sâu sắc, mở đường cho sự hòa giải giữa hai quốc gia. Tuy nhiên, chính sách này cũng phản ánh bối cảnh chính trị phức tạp của Trung Quốc thời hậu chiến, với cuộc đấu tranh quyền lực giữa Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản. Bài học lịch sử này cho thấy rằng ngay cả trong những thời khắc đen tối nhất của chiến tranh, lòng nhân đạo và sự tính toán chính trị vẫn có thể song hành, tạo nên những trang sử đầy bất ngờ và ý nghĩa.
Tài liệu tham khảo
- Straus, Ulrich A. Saving Face After the Surrender of Japan.
