Cơn địa chấn Cải cách Tôn giáo: Khi Châu Âu rung chuyển trong thế kỷ 16

Ba vị Quốc vương châu Âu TK 15 và 16Ba vị quốc vương quyền lực nhất châu Âu thế kỷ 15 – 16: (Từ trái sang) Vua Louis XI của Pháp, Vua Ferdinand của Tây Ban Nha và Vua Henry VIII của Anh – những kiến trúc sư của nhà nước hiện đại.

Giữa những biến động dữ dội của thế kỷ 16, một cơn địa chấn tinh thần đã làm rung chuyển châu Âu từ cốt lõi: Cải cách Tin Lành. Bắt nguồn từ những lời kêu gọi cải cách của Martin Luther, phong trào này không chỉ thách thức sự thống trị của Giáo hội Công giáo mà còn khơi mào cho một kỷ nguyên biến đổi sâu sắc về tôn giáo, chính trị và xã hội.

Sự trỗi dậy của các thành phố, cùng với đó là tầng lớp trung lưu mới – những người tư sản – với khát vọng về quyền lực và ảnh hưởng ngày càng tăng, đã tạo nên một bối cảnh thuận lợi cho Cải cách bùng nổ.

Sự tập trung quyền lực: Bình minh của nhà nước hiện đại

Thế kỷ 15 và 16 chứng kiến sự trỗi dậy của các vị vua hùng mạnh, những người quyết tâm củng cố quyền lực và thiết lập quyền kiểm soát tuyệt đối đối với vương quốc của họ. Những vị vua như Louis XI của Pháp, Ferdinand của Tây Ban Nha và Henry VIII của Anh đã đặt nền móng cho nhà nước hiện đại, với bốn mục tiêu chính:

1. Đảm bảo sự vâng lời: Trung hòa mọi thách thức, độc quyền sử dụng vũ lực và duy trì luật pháp, trật tự. Hình ảnh những kẻ bị treo cổ trong nhiều bức tranh thời kỳ này là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực thiết lập trật tự bằng mọi giá.

2. Kiểm soát đời sống kinh tế: Tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại, thu thuế và kiểm soát càng nhiều nguồn lực quốc gia càng tốt.

3. Tái tập trung lòng yêu nước: Chuyển hướng lòng trung thành từ địa phương lên quốc gia, sử dụng các biểu tượng và anh hùng dân tộc để củng cố sự thống nhất.

4. Kiểm soát đời sống tôn giáo: Thống trị hoặc liên minh với các nhà lãnh đạo tôn giáo để đảm bảo sự ổn định và kiểm soát ý thức hệ.

Sự trỗi dậy của nhà nước hiện đại được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Sự tăng trưởng của kinh tế: Nền kinh tế hàng hóa đang phát triển và việc sử dụng sổ sách kế toán tiên tiến cho phép các nhà nước thu thập nhiều thuế hơn và tài trợ cho bộ máy quan liêu của họ.

• Công nghệ mới: Sự ra đời của súng đại bác và các loại vũ khí mới khác khiến chiến tranh trở nên tốn kém hơn, buộc các nhà cai trị phải tìm kiếm nguồn lực mới và củng cố quyền lực để duy trì quân đội thường trực.

• Sự hồi sinh của Luật La Mã: Ý tưởng về một nhà cai trị tuyệt đối, có ý chí là luật pháp, đã củng cố thêm cho quyền lực của các vị vua.

Vua Phillip II của Tây Ban Nha – người thừa kế một đế chế hùng mạnh trải dài từ châu Mỹ đến châu Á.

Vai trò của tiền bạc và sự trỗi dậy của tư bản

Tiền bạc, với tư cách là một động lực mới, đã làm thay đổi sâu sắc đời sống xã hội. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa tư bản và sức mạnh ngày càng tăng của các nhà tài chính đã định hình lại cán cân quyền lực. Charles V, Hoàng đế La Mã Thần thánh, là một ví dụ điển hình cho xu hướng này. Ông đã sử dụng khối tài sản khổng lồ của mình, phần lớn đến từ các thuộc địa ở châu Mỹ, để mua chuộc các Tuyển hầu đế chế và thậm chí là cả Giáo hoàng, qua đó giành được ngai vàng Hoàng đế.

Sự thống trị của Charles V sau đó được truyền lại cho con trai ông, Phillip II, người cai trị một đế chế rộng lớn hơn cả Đế chế La Mã cổ đại. Sự giàu có từ châu Mỹ đã cho phép Phillip II duy trì một bộ máy quan liêu rộng lớn, đầu tư vào giáo dục và tài trợ cho các cuộc chiến tranh trên khắp châu Âu.

Những cơn gió đổi thay: Khát vọng tôn giáo mới

Giữa những biến động kinh tế và chính trị, một làn sóng bất ổn xã hội đã lan rộng khắp châu Âu. Lạm phát gia tăng, giá cả tăng vọt và nạn thất nghiệp tràn lan đã gây ra sự bất mãn trong dân chúng. Tầng lớp trung lưu mới nổi, hay còn gọi là tư sản, với sự nhạy bén trong kinh doanh và tinh thần thực dụng, ngày càng thất vọng với những giáo điều cứng nhắc và sự xa hoa của Giáo hội Công giáo.

Tư sản, với sự giàu có và địa vị ngày càng tăng, khao khát một hình thức tôn giáo phù hợp hơn với lối sống và thế giới quan của họ. Họ tìm kiếm ý nghĩa và sự an ủi trong đức tin của mình, nhưng không tìm thấy câu trả lời thỏa đáng từ một Giáo hội sa lầy vào tham nhũng và giáo điều.

Martin Luther và 95 luận đề: Tiếng sấm đầu tiên

Ngày 31 tháng 10 năm 1517, Martin Luther, một tu sĩ và giáo sư thần học người Đức, đã dán 95 luận đề của mình lên cánh cửa nhà thờ Wittenberg. Những luận đề này, thách thức một số giáo lý của Giáo hội Công giáo, đặc biệt là việc bán giấy ân xá, đã gây ra một làn sóng tranh luận và phản đối khắp châu Âu.

Cửa Nhà thờ WittenbergCánh cửa lịch sử của nhà thờ Wittenberg, nơi Martin Luther dán 95 luận đề của mình, châm ngòi cho Cải cách Tin Lành.

Luther lập luận rằng sự cứu rỗi đến từ ân điển của Chúa, chứ không phải thông qua các công việc tốt hay các nghi thức của Giáo hội. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc và giải thích Kinh thánh cá nhân, thách thức vai trò trung gian của giáo sĩ.