Năm 1517, Martin Luther, một mục sư và giảng viên thần học ít tiếng tăm, đã dán 95 luận đề của mình lên cửa Nhà thờ Lâu đài ở Wittenberg, Đức. Hành động tưởng chừng đơn giản này lại là ngòi lửa châm ngòi cho một trong những biến động tôn giáo và chính trị lớn nhất lịch sử châu Âu: Cuộc Cải Cách Kháng Cách. Luận đề của Luther, nhắm vào việc bán “giấy xá tội” của Giáo hội Công giáo – một hứa hẹn rút ngắn thời gian ở luyện ngục cho người mua hoặc người thân của họ – đã thách thức trực tiếp uy quyền và giáo lý của Giáo hội.
Bối cảnh lịch sử và mầm mống của sự thay đổi
Những lời kêu gọi cải cách Giáo hội không phải là điều mới mẻ vào thời điểm đó. Trong suốt hai thế kỷ trước Luther, đã có nhiều thách thức đối với uy quyền của Giáo hoàng về các vấn đề triết học, thần học và chính trị. Vậy điều gì đã khiến hành động của Luther trở nên trọng yếu, dẫn đến một sự chuyển biến sâu rộng đến như vậy? Câu trả lời nằm ở sự giao thoa giữa tư tưởng cải cách và một công nghệ mới nổi: máy in.
Công nghệ in: Cánh tay đắc lực của cuộc Cải Cách
Vài thập kỷ trước khi Luther đưa ra luận đề của mình, Johannes Gutenberg, một thợ rèn người Đức, đã phát minh ra máy in sử dụng khuôn đúc chữ rời. Phát minh này cho phép sao chép văn bản với tốc độ và quy mô chưa từng có, vượt xa phương pháp in bằng mộc bản tốn kém và kém hiệu quả trước đó. Sự ra đời của Kinh thánh Gutenberg năm 1455, với tốc độ in ấn đáng kinh ngạc 200 trang mỗi ngày (so với 30 trang của một người chép sách), đã đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử truyền bá tri thức.
Hình ảnh minh họa máy in thời Gutenberg.
Luther, một người nhạy bén, đã nhanh chóng nhận ra tiềm năng to lớn của máy in trong việc phổ biến tư tưởng của mình. Ông đã tận dụng công nghệ này để in ấn các bài viết ngắn gọn, súc tích bằng tiếng Đức – ngôn ngữ mẹ đẻ của đại đa số dân chúng, thay vì tiếng Latinh hàn lâm – giúp thông điệp của ông dễ dàng tiếp cận với nhiều người hơn. Đóng góp quan trọng nhất của Luther có lẽ là bản dịch Kinh thánh từ tiếng Hy Lạp và Hebrew sang tiếng Đức. Với quyết tâm “nói chuyện như những người dân ngoài chợ”, ông đã đưa Kinh thánh đến gần hơn với quần chúng, với hơn 100.000 bản “Kinh thánh Luther” được in ở Wittenberg trong những thập kỷ sau đó, so với chỉ 180 bản Kinh thánh Gutenberg bằng tiếng Latinh.
Tác động của báo in đến sự lan tỏa tư tưởng
Việc sử dụng công nghệ in để sản xuất các ấn phẩm nhỏ gọn, dễ hiểu bằng tiếng mẹ đẻ đã tạo ra một cuộc cách mạng trong ngành xuất bản. Từ năm 1517 đến 1546, năm Luther qua đời, các nhà xuất bản ở Wittenberg đã in ấn ít nhất 2.721 tác phẩm, tức trung bình 91 cuốn sách mỗi năm, với tổng số lên đến ba triệu bản sao, so với chỉ 8 cuốn sách mỗi năm trước đó. Theo sử gia Andrew Pettegree, khoảng một phần ba trong số này là các tác phẩm của chính Luther, với tần suất xuất bản trung bình hai tuần một lần trong suốt 25 năm.
Nghiên cứu của nhà sử học kinh tế Jared Rubin cho thấy sự hiện diện của máy in ở một thành phố trước năm 1500 có liên quan mật thiết đến khả năng thành phố đó chuyển sang đạo Tin Lành vào năm 1530. Điều này cho thấy tầm ảnh hưởng mạnh mẽ của báo in trong việc thay đổi nhận thức của con người về tôn giáo và quyền lực.
Bài học lịch sử và những thách thức của thời đại
Cuộc Cải Cách Kháng Cách không chỉ là một cuộc tranh luận học thuật, mà còn là một cuộc đấu tranh quyền lực khốc liệt, dẫn đến hàng thế kỷ xung đột tôn giáo đẫm máu, đỉnh điểm là Chiến tranh Ba mươi năm – cuộc xung đột tôn giáo tàn khốc nhất trong lịch sử châu Âu. Điều này đặt ra câu hỏi về việc làm thế nào để chúng ta có thể sử dụng công nghệ để thúc đẩy các cuộc tranh luận mang tính xây dựng, thay vì kích động xung đột và chia rẽ.
Trong bối cảnh của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, với sự hội tụ của các công nghệ vật lý, kỹ thuật số và sinh học, bài học từ thời đại của Luther càng trở nên cấp thiết. Việc xác định những công nghệ mang tính đột phá và hiểu rõ sự tương tác giữa bản sắc, quyền lực và công nghệ là chìa khóa để chúng ta có thể tận dụng tối đa tiềm năng của công nghệ, đồng thời giảm thiểu những rủi ro tiềm ẩn. Cuộc cách mạng công nghệ ngày nay có thể là cơ hội để chúng ta cải thiện mối quan hệ với công nghệ, hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần có sự hiểu biết sâu sắc hơn về lịch sử và những bài học mà nó mang lại.
Tài liệu tham khảo
- MacCulloch, D. (2009). A History of Christianity: The First Three Thousand Years. Penguin Books.
- Pettegree, A. (2015). Brand Luther. Penguin Books.
- Rubin, J. (2017). Rulers, Religion, and Riches: Why the West Got Rich and the Middle East Did Not. Cambridge University Press.
