Tháng 8 năm 1947, sau hơn ba thế kỷ dưới ách thống trị của Đế quốc Anh, tiểu lục địa Ấn Độ giành được độc lập. Tuy nhiên, niềm vui độc lập bị lu mờ bởi một bi kịch chia cắt đất nước thành hai quốc gia độc lập: Ấn Độ với đa số dân theo Hindu giáo và Pakistan với đa số dân theo Hồi giáo. Sự kiện này đã châm ngòi cho một trong những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử nhân loại, hàng triệu người Hồi giáo di chuyển sang Tây và Đông Pakistan (nay là Bangladesh), trong khi hàng triệu người Hindu và Sikh ngược dòng về Ấn Độ. Hành trình đầy gian khổ này đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm ngàn người.
Bản đồ phân chia Ấn Độ và Pakistan năm 1947
Bóng ma bạo lực sắc tộc
Khắp tiểu lục địa Ấn Độ, các cộng đồng đã chung sống hòa bình trong gần một thiên niên kỷ bỗng chốc quay lưng lại với nhau trong một cơn cuồng phong bạo lực sắc tộc kinh hoàng. Người Hindu và Sikh đối đầu với người Hồi giáo trong một cuộc thanh trừng đẫm máu chưa từng có tiền lệ. Punjab và Bengal, hai tỉnh nằm dọc biên giới với Tây và Đông Pakistan, trở thành tâm điểm của cuộc thảm sát. Cướp bóc, đốt phá, cưỡng bức cải đạo, bắt cóc hàng loạt, và bạo lực tình dục diễn ra tràn lan. Ước tính khoảng 75.000 phụ nữ bị cưỡng hiếp, nhiều người trong số họ bị tra tấn dã man và sát hại. Nisid Hajari, trong cuốn sách Midnight’s Furies, đã miêu tả một cách sống động sự tàn bạo của Cuộc Chia cắt, so sánh nó với những tội ác kinh hoàng của Đức Quốc xã trong Thế chiến II.
Đến năm 1948, khi làn sóng di cư lắng xuống, hơn 15 triệu người đã phải rời bỏ quê hương, và con số thương vong lên đến hàng triệu. Cuộc Chia cắt đã trở thành một vết thương sâu đậm trong tâm thức của người dân Nam Á, tương tự như thảm họa Holocaust đối với người Do Thái. Sử gia Ayesha Jalal đã gọi Cuộc Chia cắt là “sự kiện lịch sử trọng tâm của Nam Á thế kỷ 20”, ảnh hưởng sâu sắc đến quá khứ, hiện tại và tương lai của khu vực.
Từ dung hòa đến chia rẽ
Sự ra đi vội vã và thiếu tổ chức của người Anh sau Thế chiến II được xem là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bi kịch Cuộc Chia cắt. Mặc dù quân đội Anh rút lui mà không tốn một viên đạn, nhưng hậu quả để lại là một cuộc tắm máu kinh hoàng. Câu hỏi tại sao một nền văn hóa đa dạng và dung hòa như Ấn Độ lại sụp đổ nhanh chóng như vậy đã được nhiều học giả nghiên cứu và tranh luận.
Từ thế kỷ 11, những cuộc chinh phạt của người Hồi giáo đã bắt đầu tại Ấn Độ. Tuy nhiên, các ghi chép thời trung cổ cho thấy những người mới đến không bị phân biệt bởi tôn giáo mà bởi nguồn gốc ngôn ngữ và dân tộc. Ấn Độ đã hấp thụ và biến đổi những ảnh hưởng văn hóa mới, tạo ra một nền văn hóa lai giữa Ấn Độ giáo và Hồi giáo, cùng với sự ra đời của các ngôn ngữ lai như tiếng Deccani và Urdu.
Sự hòa hợp tôn giáo thể hiện rõ nét qua việc các đạo sĩ Sufi coi kinh sách Hindu là tác phẩm thiêng liêng, và một số còn luyện tập yoga cùng các tu sĩ Hindu. Người Hindu viếng thăm mộ của các đạo sĩ Sufi, trong khi người Hồi giáo dâng lễ vật tại các đền thờ Hindu. Sự pha trộn văn hóa này lan rộng khắp tiểu lục địa, thể hiện qua việc một số văn bản Hindu ở Nam Ấn Độ coi Quốc vương Hồi giáo như hiện thân của thần Vishnu. Vào thế kỷ 17, thái tử Dara Shikoh của đế quốc Mughal đã dịch Bhagavad Gita, một văn bản quan trọng của Hindu giáo, sang tiếng Ba Tư và viết một nghiên cứu so sánh hai tôn giáo, nhấn mạnh sự tương đồng giữa chúng.
Đường phân chia Ấn Độ và Pakistan
Vai trò của Đế quốc Anh
Nhiều học giả cho rằng chính sách “chia để trị” của người Anh đã làm xói mòn sự dung hòa tôn giáo và văn hóa ở Ấn Độ. Bằng cách định nghĩa các cộng đồng dựa trên bản sắc tôn giáo và gán cho chúng quyền đại diện chính trị, người Anh đã gieo rắc mầm mống chia rẽ trong xã hội Ấn Độ.
Tuy nhiên, một số ý kiến khác cho rằng Cuộc Chia cắt không phải là kết quả tất yếu của chính sách chia để trị, mà là một bước phát triển ngẫu nhiên. Họ cho rằng xung đột cá nhân giữa các chính trị gia, đặc biệt là giữa Muhammad Ali Jinnah, lãnh đạo Đảng Liên đoàn Hồi giáo, với Mohandas Gandhi và Jawaharlal Nehru, hai lãnh đạo của Đảng Quốc Đại, đã đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn đến Cuộc Chia cắt.
Muhammad Ali Jinnah và giấc mơ Pakistan
Jinnah, một luật sư được đào tạo tại Anh, là kiến trúc sư của Pakistan. Ông là một người theo chủ nghĩa thế tục, ưa thích lối sống phương Tây và không muốn đưa tôn giáo vào chính trị. Ban đầu, Jinnah ủng hộ sự thống nhất Hindu-Hồi giáo và đã có những nỗ lực để xích lại gần hai đảng phái chính trị lớn. Tuy nhiên, ông cảm thấy bị lu mờ trước sự trỗi dậy của Gandhi và Nehru, và dần dần trở nên bất mãn với Đảng Quốc Đại.
Đến năm 1940, Jinnah dẫn dắt Đảng Liên đoàn Hồi giáo đòi hỏi một quê hương riêng cho người Hồi giáo thiểu số ở Nam Á. Mặc dù đạt được mục tiêu thành lập Pakistan, Jinnah vẫn nhấn mạnh rằng quốc gia mới sẽ đảm bảo tự do tôn giáo. Tuy nhiên, khi bạo lực bùng phát, mọi nỗ lực hòa giải đều trở nên vô ích.
Hậu quả của Cuộc Chia cắt
Cuộc Chia cắt đã để lại những hậu quả sâu rộng và lâu dài cho cả Ấn Độ và Pakistan. Hai nước đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh, xung đột và căng thẳng kéo dài cho đến ngày nay. Vấn đề Kashmir vẫn là một điểm nóng tranh chấp giữa hai nước. Sự thù địch giữa Ấn Độ và Pakistan không chỉ gây bất ổn cho khu vực mà còn là mối đe dọa cho hòa bình thế giới, đặc biệt trong bối cảnh cả hai nước đều sở hữu vũ khí hạt nhân.
Bài học lịch sử
Cuộc Chia cắt Ấn Độ là một bài học đau xót về sự nguy hiểm của chủ nghĩa dân tộc cực đoan và sự chia rẽ tôn giáo. Nó nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sự khoan dung, hòa hợp và tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng khác nhau. Bi kịch này cũng cho thấy sự cần thiết của việc giải quyết xung đột một cách hòa bình và xây dựng lòng tin giữa các quốc gia. Hy vọng rằng trong tương lai, Ấn Độ và Pakistan sẽ tìm thấy con đường hòa giải và hợp tác vì lợi ích chung của người dân hai nước và vì hòa bình, ổn định trong khu vực.
