Bán đảo Hanko, mũi đất nhô ra biển Baltic ở cực nam Phần Lan, từng là chiến trường của một cuộc đối đầu căng thẳng giữa Phần Lan và Liên Xô trong Chiến tranh Tiếp diễn (1941-1944). Mảnh đất nhỏ bé này, với vị trí chiến lược quan trọng, trở thành tâm điểm của một cuộc chiến tranh tiêu hao, nơi cả hai bên đều thận trọng tránh những tổn thất lớn. Câu chuyện về Trận Hanko không chỉ là câu chuyện về các cuộc giao tranh mà còn là bức tranh về bối cảnh chính trị phức tạp của khu vực Bắc Âu trong Thế chiến II, với sự tham gia gián tiếp của các quốc gia trung lập như Thụy Điển.
Các binh sĩ của Quân đoàn tình nguyện Thụy Điển phá bỏ các hầm trú ẩn của Liên Xô trên Mặt trận Hanko, ngày 29/8/1941
Quân Tình Nguyện Thụy Điển và Bóng Ma Chiến Tranh
Dù Thụy Điển tuyên bố trung lập trong Thế chiến II, tinh thần phản đối Liên Xô vẫn âm ỉ trong một bộ phận người dân. Hơn 9.640 người Thụy Điển đã tình nguyện gia nhập quân đội Phần Lan, thể hiện sự ủng hộ ngầm cho cuộc chiến chống lại người láng giềng khổng lồ ở phía Đông. Sự hiện diện của Quân đoàn Tình nguyện Thụy Điển, cùng với một số lượng nhỏ người Na Uy và Đan Mạch, cho thấy ảnh hưởng của cuộc chiến đã vượt ra ngoài biên giới các quốc gia tham chiến trực tiếp. Những người lính tình nguyện này đã chiến đấu dũng cảm tại Salla từ đầu năm 1940, hứng chịu những tổn thất đáng kể không chỉ từ đạn pháo mà cả từ cái lạnh khắc nghiệt của mùa đông phương Bắc.
Bán Đảo Hanko: Điểm Nóng Của Cuộc Chiến Tiêu Hao
Ngay từ khi Chiến tranh Tiếp diễn bùng nổ, quân đội Phần Lan đã nhanh chóng bao vây bán đảo Hanko, cô lập 25.300 quân Liên Xô đồn trú tại đây. Mặc dù Thống chế Mannerheim, Tổng tư lệnh quân đội Phần Lan, ban đầu coi việc giành lại Hanko là mục tiêu hàng đầu, nhưng thực tế chiến trường lại diễn ra theo một kịch bản khác. Thay vì tấn công trực diện, người Phần Lan chọn chiến thuật bao vây và phong tỏa, xây dựng phòng tuyến Harparskog để ngăn chặn mọi nỗ lực đột phá của quân Liên Xô.
Cả hai bên đều hiểu rõ cái giá phải trả cho một cuộc tấn công tổng lực. Vì vậy, chiến sự tại Hanko chủ yếu diễn ra dưới dạng các cuộc đấu pháo, hoạt động của lính bắn tỉa, các cuộc tuần tra nhỏ và đổ bộ lẻ tẻ trên các đảo xung quanh. Sư đoàn 17 của Phần Lan, cùng với Lữ đoàn Duyên hải số 4 và các đơn vị hỗ trợ, chịu trách nhiệm duy trì vòng vây quanh Hanko. Tuy nhiên, việc chuyển Sư đoàn 17 sang Đông Karelia vào cuối mùa hè năm 1941 cho thấy người Phần Lan đang dần chuyển trọng tâm chiến lược sang các mặt trận khác.
Cuộc Phong Tỏa Từ Biển và Quyết Định Sơ Tán
Nỗ lực phong tỏa Hanko từ phía biển của Phần Lan gặp nhiều khó khăn do sự kháng cự quyết liệt của Liên Xô và những trục trặc kỹ thuật, đặc biệt là vấn đề về ngư lôi. Việc rải mìn trên các tuyến đường biển đến Hanko tỏ ra hiệu quả hơn, gây khó khăn cho việc tiếp tế của Liên Xô. Tuy nhiên, sự tiến quân nhanh chóng của quân Đức ở bờ Nam Vịnh Phần Lan đã khiến Hanko mất dần vị trí chiến lược quan trọng, trở thành gánh nặng cho Hạm đội Baltic của Liên Xô. Cuối cùng, vào mùa thu năm 1941, quyết định sơ tán Hanko được đưa ra.
Quá trình sơ tán diễn ra trong tháng 12/1941, với việc di chuyển binh lính, thiết bị và vật tư hạng nhẹ. Những trang thiết bị nặng không thể di chuyển được bị phá hủy tại chỗ. Hạm đội Baltic của Liên Xô chịu tổn thất nặng nề trong quá trình sơ tán do va phải bãi mìn. Sự hiện diện của căn cứ Hanko, pháo đài ven biển Osmussaar và các bãi mìn bảo vệ Hạm đội Baltic đã gây khó khăn đáng kể cho các hoạt động hải quân của Phần Lan và Đức, đồng thời ảnh hưởng đến hoạt động vận tải đến các cảng Helsinki và Kotka.
Kết Luận: Bài Học Về Sự Thận Trọng
Trận Hanko, dù không phải là một trận đánh lớn, lại mang nhiều ý nghĩa về chiến lược và chính trị. Cuộc chiến tiêu hao tại đây phản ánh sự thận trọng của cả Phần Lan và Liên Xô trong việc tránh những tổn thất không cần thiết. Quyết định sơ tán Hanko của Liên Xô cũng cho thấy tầm quan trọng của việc đánh giá đúng tình hình chiến lược và sẵn sàng thay đổi kế hoạch khi cần thiết. Sự tham gia của quân tình nguyện Thụy Điển, dù gián tiếp, cũng là một điểm nhấn đáng chú ý, phản ánh bối cảnh phức tạp của khu vực Bắc Âu trong Thế chiến II. Bài học từ Hanko cho thấy đôi khi, sự kiên nhẫn và chiến lược phòng thủ lại có thể mang lại hiệu quả hơn những cuộc tấn công ồ ạt.
Tài liệu tham khảo:
- Các tài liệu lưu trữ của Quân đội Phần Lan về Chiến tranh Tiếp diễn (1941-1944).
- Nghiên cứu về Quân đoàn Tình nguyện Thụy Điển trong Chiến tranh Mùa Đông và Chiến tranh Tiếp diễn.
