Vài giờ sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ, Joe Biden đã giải tán Ủy ban 1776 do Donald Trump thành lập, một động thái gây chú ý mạnh mẽ. Quyết định này không chỉ đơn thuần là một sắc lệnh hành pháp, mà còn là lời tuyên bố về hướng đi mới của nước Mỹ trong việc nhìn nhận lịch sử của chính mình. Ủy ban 1776, được đặt theo năm tuyên bố độc lập của Hoa Kỳ, ra đời trong bối cảnh bầu cử căng thẳng năm 2020. Trump hy vọng việc tập trung vào “sự kỳ diệu của lịch sử Hoa Kỳ” sẽ chuyển hướng dư luận khỏi đại dịch Covid-19 đang hoành hành và thu hút sự ủng hộ từ những người phản đối phong trào Black Lives Matter. Tuy nhiên, canh bạc chính trị này đã thất bại.
Tượng đài các vị tổng thống Mỹ. Nguồn ảnh: nghiencuuquocte.org
Hai Dòng Quan Điểm Đối Lập
Biden, với ưu tiên hàng đầu là chống dịch Covid-19 và giải quyết bất công chủng tộc, đã thẳng thừng bác bỏ Ủy ban 1776 là “gây xúc phạm, trái với thực tế”. Động thái này dấy lên suy đoán về sự ủng hộ tiềm tàng của ông đối với Dự án 1619, một sáng kiến của New York Times đã giành giải Pulitzer. Dự án này đề xuất nhìn nhận năm 1619, thời điểm những nô lệ đầu tiên đặt chân đến Mỹ, là năm lập quốc thực sự.
Đây là hai quan điểm đối lập hoàn toàn: một bên nhìn nhận nước Mỹ về cơ bản là tốt đẹp, bên kia lại cho rằng nó đầy rẫy những vết nhơ. Cuộc tranh luận này không chỉ đơn thuần là học thuật, mà còn liên quan đến việc định hình tương lai của quốc gia. Lịch sử không chỉ là quá khứ, nó còn là nền tảng cho hiện tại và tương lai. Giống như trường hợp của Ấn Độ, những cuộc chiến về lịch sử có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Ủy ban 1776: Lịch Sử “Tẩy Trắng”?
Báo cáo của Ủy ban 1776, được công bố ngay trước khi Trump rời nhiệm sở, đã vẽ nên một bức tranh lý tưởng hóa về những người cha lập quốc và Hiến pháp Hoa Kỳ. Bản báo cáo thiếu trích dẫn nguồn, gán ghép nguồn gốc “chính trị bản sắc” cho Thượng nghị sĩ John Calhoun – một chủ nô giữa thế kỷ 19, và so sánh phong trào tiến bộ đầu thế kỷ 20 với chủ nghĩa phát xít. Tính học thuật của báo cáo này bị nhiều nhà sử học nghi ngờ.
Dự án 1619: Lịch Sử Đầy Bóng Tối
Dự án 1619, mặc dù chi tiết và kích thích tranh luận học thuật, cũng vấp phải chỉ trích về một số điểm chưa chính xác, đặc biệt là lập luận về nguyên nhân của cuộc chiến giành độc lập. Tuy nhiên, luận điểm cốt lõi của Dự án – chế độ nô lệ đã ăn sâu vào lịch sử nước Mỹ và di sản của nó vẫn còn tồn tại đến ngày nay – là điều khó bác bỏ.
Bối Cảnh Chính Trị và Kỷ Niệm 250 Năm Lập Quốc
Những người bảo thủ coi Dự án 1619 là mối đe dọa đối với chủ nghĩa biệt lệ Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh thay đổi nhân khẩu học đang diễn ra nhanh chóng. Đảng Cộng hòa có thể khai thác tâm lý yêu nước của cử tri nếu Đảng Dân chủ mắc sai lầm trong việc diễn giải lịch sử. Năm 2026, kỷ niệm 250 năm ngày Độc lập, có thể chứng kiến sự so sánh giữa việc tôn vinh ngày này với việc tôn vinh Christopher Columbus, một nhân vật gây tranh cãi vì tác động của ông lên người bản địa Mỹ. Liệu Ngày Độc lập sẽ bị đổi tên thành “Ngày Nô Lệ”? Khả năng này càng làm nổi bật tính nhạy cảm của cuộc tranh luận lịch sử.
Bài Học Cho Biden
Biden nên tránh sa lầy vào cuộc chiến lịch sử này vì ba lý do. Thứ nhất, ông đang phải đối mặt với nhiều vấn đề cấp bách khác như đại dịch, kinh tế, biến đổi khí hậu và bất công chủng tộc. Thứ hai, Biden không phải là nhà sử học. Việc thành lập một ủy ban tổng thống về lịch sử, thay vì tự mình đưa ra quan điểm, có thể là một giải pháp tốt hơn. Cuối cùng, cả những người ủng hộ 1776 và 1619 đều đồng ý rằng chính phủ không nên can thiệp vào việc nghiên cứu, chứ chưa nói đến việc giảng dạy lịch sử.
Kết Luận
Cuộc chiến giữa 1776 và 1619 phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Mỹ về cách nhìn nhận quá khứ. Việc tìm kiếm một cách diễn giải lịch sử vừa khách quan vừa bao quát là một thách thức lớn. Bài học rút ra là lịch sử cần được nghiên cứu và tranh luận bởi các nhà sử học, chứ không phải là công cụ cho các cuộc đấu đá chính trị. Việc tập trung vào hiện tại và tương lai, đồng thời tạo điều kiện cho một cuộc đối thoại cởi mở về quá khứ, mới là cách tốt nhất để hàn gắn những chia rẽ và xây dựng một tương lai tốt hơn.
