Tháng 12/1989, thể chế Nicolae Ceaușescu sụp đổ sau hơn ba thập kỷ cầm quyền, kết thúc bằng cái chết bi thảm của ông và vợ. Sự kiện này đến nay vẫn là chủ đề gây tranh cãi: Cách mạng hay đảo chính? Ý nguyện của người dân hay âm mưu từ bên ngoài? Bài viết này sẽ đưa bạn đọc trở lại thời khắc lịch sử ấy, phân tích bối cảnh, diễn biến, và những góc khuất của cuộc chính biến Romania 1989.
Khủng Hoảng Kinh Tế và Sự Phẫn Nộ Của Người Dân
Bước vào thập niên 1980, trong khi Liên Xô và Đông Âu có những cải cách, Romania dưới thời Ceaușescu vẫn khư khư bảo thủ. Chính sách kinh tế sai lầm đẩy người dân vào cảnh đói nghèo cùng cực: cửa hàng trống rỗng, nhiên liệu khan hiếm, điện nước thiếu thốn. Trong khi đó, Ceaușescu vẫn phung phí tiền của cho các công trình hoành tráng và sự sùng bái cá nhân lên đến đỉnh điểm. Mọi tiếng nói phản biện đều bị dập tắt bởi hệ thống mật vụ Securitate tàn bạo.
Nicolae Ceaușescu và vợ, Elena
Từ Timișoara Bùng Cháy…
Ngày 16/12/1989, tại Timișoara, người dân tập trung phản đối chính quyền cưỡng ép mục sư László Tőkés, người gốc Hungary có tư tưởng chống đối, rời khỏi thành phố. Biểu tình bị đàn áp bằng bạo lực, khiến hơn 60 người chết và hàng trăm người bị thương. Tin tức lan nhanh, thổi bùng ngọn lửa phẫn nộ trên khắp Romania.
Biểu tình tại quảng trường Opera, Timișoara
… Đến Cuộc Biểu Tình Định Mệnh Tại Bucharest
Ngày 21/12, Ceaușescu tổ chức một cuộc mít-tinh lớn tại Bucharest, hy vọng chứng minh sự ủng hộ của nhân dân. Tuy nhiên, sự kiện phản tác dụng khi người dân quay sang la ó, phản đối. Tối hôm đó, quân đội nổ súng vào người biểu tình, nhưng cũng trong đêm 22/12, quân đội quay sang ủng hộ phe nổi dậy. Ceaușescu và vợ buộc phải bỏ trốn.
Cuộc Chiến “Ma” Và Cái Chết Của Nhà Độc Tài
Sau khi Ceaușescu chạy trốn, Mặt trận Cứu quốc do Ion Iliescu, một cựu quan chức bị Ceaușescu thất sủng, nắm quyền. Cặp vợ chồng Ceaușescu bị bắt và xử bắn ngày 25/12. Tuy nhiên, cuộc chiến chưa kết thúc. Những cuộc đọ súng bí ẩn vẫn tiếp diễn giữa quân đội và các nhóm được gọi là “khủng bố” khiến hàng trăm người thiệt mạng. Danh tính và mục đích của các nhóm này đến nay vẫn là ẩn số.
Hình ảnh biểu tượng cho sức mạnh của người dân Romania trong cuộc chính biến 1989
Hai Mươi Năm Nhìn Lại: Cách Mạng Bị Đánh Cắp?
Sau 20 năm, nhiều người Romania tin rằng cuộc chính biến 1989 đã bị những kẻ cơ hội lợi dụng để giành quyền lực. Những kẻ chịu trách nhiệm cho các vụ thảm sát sau ngày 22/12 chưa bao giờ bị trừng trị. Nền dân chủ Romania sau Ceaușescu vẫn mang nặng bóng dáng của chế độ cũ, khi quyền lực tập trung vào tay các cựu quan chức cộng sản và mật vụ.
Bài Học Chưa Bao Giờ Cũ
Cuộc chính biến Romania 1989 là lời nhắc nhở về một cuộc cách mạng dang dở. Người dân Romania, sau khi lật đổ được chế độ độc tài, đã không thể thoát khỏi cái bóng của quá khứ. Câu chuyện về một đất nước khao khát tự do nhưng lại rơi vào vòng xoáy của quyền lực, tham nhũng và dối trá là bài học lịch sử quý báu cho bất kỳ quốc gia nào trên con đường tìm kiếm tự do và dân chủ.
