Vào lúc 18 giờ 30 phút ngày 23 tháng 8 năm 1958, hàng trăm khẩu trọng pháo của Giải phóng quân Trung Quốc (GPQTQ) dưới sự chỉ huy của Mao Trạch Đông, bố trí dọc bờ biển Hạ Môn dài 30 km, bất ngờ khai hỏa nhắm vào đảo Kim Môn do quân đội Quốc Dân Đảng (QDĐ) của Tưởng Giới Thạch kiểm soát. Đây là khởi đầu của một trong những trận pháo kích dữ dội nhất trong lịch sử Trung Quốc, với hơn 50.000 quả đạn pháo trút xuống Kim Môn chỉ trong vòng hai giờ đầu tiên. Sự kiện này gây chấn động toàn cầu, khiến Mỹ, Liên Xô và cả thế giới bàng hoàng, tự hỏi mục đích thực sự của Trung Quốc là gì. Liệu đây có phải là bước khởi đầu cho chiến dịch giải phóng Đài Loan?
Bản đồ Eo biển Đài LoanBản đồ Eo biển Đài Loan. Ghi chú: Xiamen: Hạ Môn; Quemoy: Kim Môn; Matsu: Mã Tổ; Fujian: Phúc Kiến; Fuzhou: Phúc Châu.
Bối cảnh địa chính trị và những toan tính
Kim Môn, hòn đảo chính rộng 132 km2, nằm cách đại lục Trung Quốc chỉ 2 km và thành phố Hạ Môn khoảng 10 km, nhưng lại cách Đài Loan 210 km. Vào thời điểm đó, Kim Môn là nơi cư trú của 50.000 dân thường và 100.000 lính QDĐ. Cuộc tấn công bất ngờ đã gây ra tổn thất nặng nề cho QDĐ với hơn 600 binh sĩ thương vong, ba Trung tướng tử trận, cùng hai cố vấn quân sự Mỹ thiệt mạng. Dân thường cũng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
Cuộc đấu pháo Kim Môn, được người Trung Quốc gọi là “Kim Môn pháo chiến” và người Đài Loan gọi là “8.23 pháo chiến”, kéo dài suốt 21 năm với những đợt tấn công và ngừng bắn xen kẽ, hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của Mao Trạch Đông. Cuộc chiến này chính thức kết thúc vào đầu năm 1979, khi Trung Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng cho Đài Loan, mở ra thời kỳ phát triển kinh tế vượt bậc, đưa hòn đảo này trở thành một trong bốn “Con rồng châu Á” vào thập niên 1990.
Kỷ niệm và tranh luận lịch sử
Vào tháng 8 năm 2018, kỷ niệm 60 năm sự kiện pháo kích Kim Môn đã được nhiều đoàn thể xã hội tại Đài Loan tổ chức trọng thể, bất chấp sự phớt lờ của Đảng Dân Tiến cầm quyền. Điều này phản ánh những chia rẽ chính trị sâu sắc tại Đài Loan, khi Đảng Dân Tiến coi chiến thắng trong cuộc pháo kích này là thành tựu của Quốc Dân Đảng, đối thủ chính trị của họ.
Trong khi đó, tại Trung Quốc, cuộc pháo kích Kim Môn được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau. Một số ý kiến cho rằng đây chỉ là một cuộc diễn tập quân sự, nhằm gây sức ép với Mỹ và phá vỡ chiến lược “chung sống hòa bình” của Liên Xô mà Mao Trạch Đông phản đối. Những ý kiến khác lại cho rằng cuộc pháo kích này phản ánh những mâu thuẫn nội bộ trong ĐCSTQ, cũng như sự bất mãn của Mao Trạch Đông đối với các chính sách của Tưởng Giới Thạch.
Những nỗ lực hòa giải bất thành và leo thang căng thẳng
Trước cuộc pháo kích năm 1958, đã có nhiều nỗ lực hòa giải giữa hai bên eo biển. Tuy nhiên, những nỗ lực này đều thất bại do sự khác biệt về quan điểm chính trị và sự can thiệp của các cường quốc. Việc Tưởng Giới Thạch từ chối đàm phán thống nhất, cùng với sự ủng hộ của Mỹ dành cho Đài Loan, đã đẩy căng thẳng lên cao.
Cuộc đổ bộ lên Kim Môn năm 1949 của GPQTQ đã kết thúc trong thất bại thảm hại, phần lớn do sự chủ quan, thiếu chuẩn bị và thông tin tình báo sai lệch. Sau thất bại này, GPQTQ đã rút ra bài học kinh nghiệm và áp dụng chiến thuật đổ bộ mới, thành công chiếm đảo Hải Nam năm 1950.
Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953) đã thay đổi cục diện địa chính trị, khiến Mỹ chuyển từ chính sách “bỏ rơi Tưởng” sang “bảo vệ Tưởng”. Sự can thiệp của Mỹ đã ngăn chặn kế hoạch tấn công Đài Loan của Trung Quốc, tạo ra một giai đoạn tạm lắng trên eo biển Đài Loan.
Pháo kích Kim Môn và những hệ lụy
Cuộc pháo kích Kim Môn năm 1958 diễn ra trong bối cảnh phức tạp của Chiến tranh Lạnh và những biến động chính trị tại Trung Đông. Quyết định của Mao Trạch Đông được cho là nhằm nhiều mục đích, bao gồm trả đũa Tưởng Giới Thạch, gây sức ép với Mỹ và Liên Xô, cũng như củng cố vị thế của mình trong nước.
Kết luận
Cuộc đấu pháo Kim Môn là một minh chứng cho sự phức tạp của vấn đề Đài Loan, một vấn đề nhạy cảm và dai dẳng trong quan hệ quốc tế. Sự kiện này không chỉ ảnh hưởng đến quan hệ giữa Trung Quốc và Đài Loan, mà còn tác động đến chiến lược của các cường quốc như Mỹ và Liên Xô. Những bài học lịch sử từ cuộc đấu pháo Kim Môn vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của hòa bình và đối thoại trong việc giải quyết các tranh chấp quốc tế.
Tài liệu tham khảo:
Không có tài liệu tham khảo được cung cấp trong bài viết gốc.
