Sự ra đi của một nhà độc tài luôn để lại khoảng trống quyền lực, và cái chết của Stalin vào tháng 3/1953 đã mở ra một chương mới đầy biến động trong lịch sử Liên Xô. Không phải một cuộc chuyển giao êm thấm, sự kiện này khơi mào một cuộc đấu đá ngầm khốc liệt giữa những người từng là cánh tay phải của “Hoàng đế Đỏ”, vẽ nên bức tranh phức tạp về chính trường Kremlin hậu Stalin.
Joseph Stalin – Nhà độc tài quyền lực của Liên Xô.
Cái Chết Của Stalin Và Sự Xuất Hiện Của “Bộ Ngũ”
Đêm 1/3/1953, Stalin được tìm thấy nằm bất tỉnh trên sàn nhà tại biệt thự ngoại ô Moscow. Thay vì lập tức cấp cứu, ba nhân vật quyền lực nhất lúc bấy giờ là Beria (lãnh đạo cơ quan an ninh), Khrushchev (cán bộ Đảng) và Malenkov (chính phủ) lại do dự, dường như đã bắt đầu tính toán cho cuộc tranh giành quyền lực sắp tới. Sự chậm trễ này càng làm dấy lên nghi ngờ về việc liệu có bàn tay nào nhúng vào cái chết của Stalin hay không. Mãi đến ngày hôm sau, khi tình trạng của Stalin trở nên nguy kịch, các bác sĩ mới được gọi đến, chẩn đoán ông bị đột quỵ. Ngày 5/3/1953, Stalin qua đời, để lại một đế chế rộng lớn và một cuộc chiến kế vị đầy căng thẳng.
Svetlana Alliluyeva, con gái của Stalin, bên cạnh cha mình năm 1936. Mẹ của Svetlana đã tự sát vào năm 1932.
Ngay sau tang lễ, quyền lực được phân chia giữa nhóm 5 người: Malenkov làm Thủ tướng, Khrushchev phụ trách công tác Đảng, Beria tiếp quản Bộ Nội vụ, Molotov nắm giữ Bộ Ngoại giao, và Bulganin đảm nhiệm Bộ Quốc phòng. Sự hình thành của “bộ ngũ” này phản ánh sự cân bằng quyền lực mong manh, nơi mỗi cá nhân đều nắm giữ một phần quan trọng trong bộ máy nhà nước.
Beria: Từ Cải Cách Đến Bi Kịch
Lavrentiy Beria, kẻ đứng sau nhiều cuộc thanh trừng đẫm máu dưới thời Stalin, lại là người ủng hộ mạnh mẽ chính sách tự do hóa. Ông ta đề xuất những ý tưởng táo bạo như trao trả Đông Đức cho Tây Đức và nới lỏng kiểm soát đối với các nước Baltic. Tuy nhiên, tham vọng quyền lực của Beria đã khiến ông ta trở thành mối đe dọa đối với Khrushchev. Tháng 6/1953, Beria bị bắt giữ trong một cuộc họp của Bộ Chính trị và bị xử tử vì tội làm gián điệp cho phương Tây. Sự sụp đổ của Beria đánh dấu bước ngoặt quan trọng, mở đường cho Khrushchev vươn lên nắm quyền.
Từ phải sang: Stalin, Khrushchev, Beria, Malenkov (hàng sau), Shkiriyatov và Zhdanov.
Khrushchev: Thống Trị Và Di Sản
Khrushchev dần củng cố quyền lực, loại bỏ Malenkov khỏi vị trí Thủ tướng và đưa Bulganin, một người ủng hộ mình, lên thay thế. Đến năm 1958, Khrushchev chính thức nắm giữ toàn bộ quyền lực. Dù thả hàng triệu tù nhân chính trị và khởi xướng chính sách “tan băng”, Khrushchev vẫn không thể cải tổ hệ thống chính trị Liên Xô một cách triệt để. Chính sách đối ngoại của ông cũng đầy mâu thuẫn, vừa kêu gọi chung sống hòa bình, vừa mạnh tay đàn áp các cuộc nổi dậy ở Đông Âu và đẩy thế giới đến bờ vực chiến tranh hạt nhân trong khủng hoảng tên lửa Cuba.
Nikita Khrushchev đọc diễn văn tại Đại hội Đảng Cộng sản Liên Xô lần thứ 20, tố cáo tội ác của Stalin.
Kết Luận
Cuộc đấu tranh quyền lực hậu Stalin là một giai đoạn đầy biến động, phức tạp và chứa đựng nhiều bài học lịch sử. Sự kiện này cho thấy bản chất tàn khốc của chính trị, nơi quyền lực tuyệt đối có thể dẫn đến sự tha hóa và đấu đá nội bộ. Dù có những nỗ lực cải cách, hệ thống chính trị Liên Xô vẫn chưa thể thoát khỏi bóng ma của quá khứ. Bài phát biểu tố cáo tội ác của Stalin tại Đại hội Đảng lần thứ 20 của Khrushchev, dù gây ra nhiều tranh cãi, đã mở ra cánh cửa cho sự thật lịch sử và đặt nền móng cho những thay đổi sâu rộng hơn trong tương lai. Cuộc chiến kế vị Stalin không chỉ là một câu chuyện về quyền lực, mà còn là một minh chứng cho sự phức tạp của lịch sử và những hệ lụy lâu dài của chế độ độc tài.
