Lịch sử Trung Hoa không chỉ là những trang vàng son của các triều đại hùng mạnh, mà còn đan xen những gam màu u ám của những cuộc xâm lăng và thống trị bởi các thế lực ngoại bang. Bài viết này sẽ tập trung vào giai đoạn đầu của cuộc đối đầu dai dẳng giữa nhà Hán và Hung Nô, đặc biệt là trận Bạch Đăng – một vết sẹo khó phai mờ trong ký ức của người Hán.
Vào năm 201 TCN, lo ngại trước tin đồn về sự cấu kết giữa Hàn Tín và Hung Nô nhằm chống lại triều đình, Hán Cao Tổ Lưu Bang đã thân chinh dẫn 32 vạn quân bắc phạt. Hung Nô, một đế quốc hùng mạnh được hình thành từ các bộ lạc du mục, đã trở thành một mối đe dọa thường trực đối với Trung Nguyên. Lãnh thổ của họ trải dài từ cao nguyên Mông Cổ đến tận Hắc Long Giang ngày nay, phía nam giáp với các tỉnh Hà Bắc, Sơn Tây và vùng Hà Khúc, phía tây là dãy núi Ha Nhĩ Thái Sơn thuộc tỉnh Tân Cương.
Ban đầu, quân Hán giành được một số thắng lợi nhỏ tại Đồng Côn (huyện Thấm, Qinxian, Sơn Tây). Tuy nhiên, Hung Nô đã khéo léo sử dụng chiến thuật “dụ địch深入”, giả vờ yếu thế để nhử quân Hán tiến sâu vào lãnh thổ của mình. Cao Tổ, vì chủ quan khinh địch, đã rơi vào bẫy của Hung Nô và bị vây hãm tại thành Bạch Đăng thuộc Đại Đồng. Bốn bề là kỵ binh Hung Nô với đội hình uy hiếp: ngựa trắng ở phía tây, ngựa đen vằn trắng ở phía đông, ngựa đen tuyền ở phía bắc và ngựa hồng ở phía nam. Bị vây khốn suốt 7 ngày 7 đêm, quân Hán rơi vào tình thế tuyệt vọng, không thể liên lạc được với hậu phương.
Hình ảnh minh họa Mặc Đốn Shanyu, thủ lĩnh Hung Nô.
Cuối cùng, Hán Cao Tổ buộc phải xuống nước cầu hòa, hứa hẹn cống nạp hàng năm cho Hung Nô để được mở đường máu rút lui. Không chỉ vậy, để xoa dịu tình hình, ông còn gả công chúa cho Hung Nô và cam kết dâng cống tơ lụa, rượu và các sản vật quý giá khác, đồng thời xin kết nghĩa anh em. Trận Bạch Đăng trở thành một nỗi sỉ nhục khó quên đối với nhà Hán.
Trận chiến này đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí người đời sau, được thể hiện qua những vần thơ bi tráng của thi sĩ Lý Bạch đời Đường:
Hán hạ Bạch Đăng đạo,
Hồ khuy Thanh Hải loan.
Cổ lai chinh chiến địa,
Bất kiến kỷ nhân hoàn.
(Quân Hán xuống Bạch Đăng đạo,
Rợ Hồ dòm ngó Thanh Hải loan.
Xưa nay những người nơi chiến trường,
Không thấy mấy ai được trở về.)
Sự Kiêu Ngạo Của Hung Nô Và Thái Độ Của Nhà Hán
Sau cái chết của Hán Cao Tổ, Hung Nô càng thêm lấn tới. Dưới thời Hán Huệ Đế (194-188 TCN) và Lữ Hậu (187-180 TCN), chanyu (tước hiệu của vua Hung Nô) đã gửi thư cho Lữ Hậu với lời lẽ ngạo mạn, thể hiện rõ ý đồ xâm chiếm Trung Nguyên.
Hình ảnh minh họa Lữ Hậu.
Lữ Hậu vô cùng phẫn nộ và muốn xuất binh trả thù. Tuy nhiên, sau khi nghe lời can gián của Lang trung Quí Bố, bà đã nhẫn nhục chịu đựng, tiếp tục duy trì chính sách hòa thân với Hung Nô. Quí Bố đã chỉ ra sự liều lĩnh của Phàn Khoái, người tình nguyện dẫn 10 vạn quân đi đánh Hung Nô, đồng thời nhấn mạnh bản chất “cầm thú” của Hung Nô, cho rằng không nên vì lời lẽ của chúng mà khơi mào chiến tranh.
Kết Luận
Trận Bạch Đăng và những sự kiện tiếp theo đã cho thấy sự chênh lệch về quân sự giữa nhà Hán và Hung Nô trong giai đoạn đầu. Chính sách hòa thân, dù mang lại sự ổn định tạm thời, nhưng cũng đồng thời gieo mầm cho những mâu thuẫn sâu sắc về sau. Cuộc đối đầu giữa hai thế lực này sẽ còn tiếp diễn trong nhiều năm tới, tạo nên những chương đầy biến động trong lịch sử Trung Hoa.
Tài liệu tham khảo:
- Hán Thư, Quyển 94 thượng.
- Sử Ký Tư Mã Thiên.
