Hành trình kiến tạo một quốc gia vĩ đại không chỉ đơn thuần là tuyên ngôn độc lập hay xây dựng thể chế. Đó còn là khát vọng vươn mình, mở rộng bờ cõi, khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Đối với Hoa Kỳ, giai đoạn từ 1787 đến 1861 là minh chứng rõ nét cho khát vọng ấy, khi các nhà lãnh đạo của tân quốc gia đã thực hiện một chính sách ngoại giao đầy bản lĩnh, kết hợp nhuần nhuyễn giữa đàm phán hòa bình và sức mạnh quân sự, để từng bước mở rộng lãnh thổ từ Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương.
Louisiana: Thương Vụ Quý Tộc Mở Ra Kỷ Nguyên Tây Tiến
Louisiana, vùng đất trù phú trải dài từ sông Mississippi đến dãy núi Rocky, từng là thuộc địa của Pháp, sau đó thuộc Tây Ban Nha, trước khi trở thành mục tiêu thâu tóm của Napoleon Bonaparte. Với tham vọng tái lập đế chế Pháp ở Tây bán cầu, Napoleon đã ép Tây Ban Nha nhượng lại Louisiana. Tuy nhiên, những khó khăn trên chiến trường Santo Domingo và châu Âu đã khiến Napoleon thay đổi kế hoạch.
Nắm bắt thời cơ, Tổng thống Thomas Jefferson đã thực hiện một “thương vụ quý tộc”, mua lại Louisiana từ Pháp với giá 15 triệu đô la. Đây là một bước ngoặt lịch sử, mở ra kỷ nguyên Tây tiến cho Hoa Kỳ, đồng thời loại bỏ ảnh hưởng của Pháp, một cường quốc châu Âu, ở khu vực Bắc Mỹ.
Việc sở hữu Louisiana không chỉ giúp Hoa Kỳ kiểm soát hoàn toàn sông Mississippi, huyết mạch giao thông của miền Tây, mà còn tạo tiền đề cho sự bành trướng về phía Tây trong những thập kỷ tiếp theo.
Florida: Kiên Trì Đàm Phán Và Quyết Đoán Hành Động
Florida, vùng đất chiến lược kiểm soát lối vào vịnh Mexico, cũng là mục tiêu của Hoa Kỳ sau Louisiana. Tuy nhiên, Tây Ban Nha, quốc gia đang kiểm soát Florida, tỏ ra cứng rắn. Dưới thời Tổng thống James Madison, Hoa Kỳ đã kết hợp giữa đàm phán ngoại giao và sức ép quân sự để từng bước giành lấy Florida.
Hiệp ước Adams-Onis năm 1819 đã chính thức chuyển giao Florida cho Hoa Kỳ, đánh dấu bước thụt lùi thứ hai của Tây Ban Nha trong việc kiềm tỏa sự bành trướng của Hoa Kỳ. Florida trở thành một phần lãnh thổ không thể tách rời của Hoa Kỳ, củng cố vị thế của quốc gia này ở khu vực Đông Nam.
Tây Bắc: Xóa Bỏ Ảnh Hưởng Của Đế Quốc Anh
Tây Bắc, vùng đất màu mỡ phía Nam Ngũ Đại Hồ, từng là nơi tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Đế quốc Anh. Dù Hiệp ước Paris 1783 đã công nhận chủ quyền của Hoa Kỳ, nhưng Anh vẫn duy trì sự hiện diện quân sự ở khu vực này, kích động các bộ lạc da đỏ chống lại Hoa Kỳ.
Đối mặt với thách thức từ Anh, Tổng thống George Washington đã thực hiện chính sách ngoại giao linh hoạt, kết hợp với sức mạnh quân sự. Hiệp ước Jay năm 1794 đã buộc Anh rút quân khỏi Tây Bắc, mở ra cánh cửa cho sự bành trướng của Hoa Kỳ về phía Tây.
Oregon: Thỏa Hiệp Trên Tinh Thần “Vận Mệnh Hiển Nhiên”
Oregon, vùng đất phía Tây Bắc lục địa, là nơi tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Anh. Cả hai quốc gia đều tuyên bố chủ quyền đối với vùng đất này, dựa trên các chuyến thám hiểm và hoạt động buôn bán lông thú.
Trong bối cảnh “cơn sốt Oregon” lan rộng khắp Hoa Kỳ, với hàng ngàn người dân đổ về Oregon tìm kiếm cơ hội mới, Tổng thống James K. Polk đã đưa ra khẩu hiệu tranh cử “54 độ 40 phút hoặc chiến đấu”. Tuy nhiên, trước nguy cơ chiến tranh với Mexico, Polk đã chấp nhận thỏa hiệp với Anh.
Hiệp ước Oregon năm 1846 đã phân chia Oregon theo vĩ tuyến 49 độ Bắc, mang lại cho Hoa Kỳ một phần lãnh thổ rộng lớn ở phía Tây Bắc, mở rộng đường biên giới đến Thái Bình Dương.
Texas: Ngòi Nổ Cho Cuộc Chiến Với Mexico
Texas, vùng đất phía Tây Nam, ban đầu là thuộc địa của Tây Ban Nha, sau đó thuộc Mexico. Chính sách khuyến khích nhập cư của Mexico đã thu hút hàng ngàn người Mỹ đến Texas, tạo nên mâu thuẫn sắc tộc và văn hóa.
Năm 1836, Texas tuyên bố độc lập, sau đó đề nghị gia nhập Hoa Kỳ. Việc sáp nhập Texas đã gây ra tranh cãi gay gắt trong nội bộ Hoa Kỳ, liên quan đến vấn đề nô lệ. Tuy nhiên, trước nguy cơ Texas rơi vào tầm ảnh hưởng của Anh, Tổng thống John Tyler đã quyết định sáp nhập Texas vào Hoa Kỳ vào năm 1845.
Sự kiện Texas gia nhập Hoa Kỳ đã châm ngòi cho cuộc chiến tranh Mỹ – Mexico, khẳng định sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ, đồng thời làm gia tăng mâu thuẫn nội bộ về vấn đề nô lệ.
California: Từ Ngoại Giao Hòa Bình Đến Sức Mạnh Quân Sự
California, vùng đất ven biển Thái Bình Dương, với hải cảng chiến lược San Francisco, là mục tiêu thâu tóm của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Mexico, quốc gia đang kiểm soát California, không muốn nhượng lại vùng đất này.
Ban đầu, Hoa Kỳ đã sử dụng ngoại giao hòa bình để thương lượng mua lại California. Tuy nhiên, trước sự cứng rắn của Mexico, Tổng thống Polk đã quyết định sử dụng vũ lực. Chiến tranh Mỹ-Mexico (1846-1848) đã kết thúc với chiến thắng thuộc về Hoa Kỳ.
Hiệp ước Guadalupe Hidalgo năm 1848 đã buộc Mexico nhượng lại California cho Hoa Kỳ, mở rộng lãnh thổ của quốc gia này đến Thái Bình Dương, khẳng định vị thế bá chủ của Hoa Kỳ ở Tây bán cầu.
Bài Học Lịch Sử: Khát Vọng Vươn Mình Và Trách Nhiệm Quốc Gia
Hành trình mở rộng lãnh thổ của Hoa Kỳ từ 1787 đến 1861 là một câu chuyện đầy kịch tính, với những toan tính địa chính trị, những thương vụ đầy bản lĩnh, những cuộc chiến tranh đẫm máu. Quá trình này đã hình thành nên một Hoa Kỳ hùng mạnh, trải dài từ Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương, khẳng định vị thế bá chủ ở Tây bán cầu.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, quá trình mở rộng lãnh thổ cũng để lại những bài học lịch sử sâu sắc. Sự bành trướng của Hoa Kỳ đã gây ra đau thương cho các dân tộc bản địa, làm gia tăng mâu thuẫn nội bộ về vấn đề nô lệ, dẫn đến cuộc Nội chiến đẫm máu (1861-1865).
Lịch sử nhắc nhở chúng ta rằng, khát vọng vươn mình của một quốc gia cần phải đi đôi với trách nhiệm đối với công lý, hòa bình và nhân quyền.
