Cuối hè năm 636, vùng đất khô cằn gần sông Yarmouk, ranh giới Syria và Jordan ngày nay, chứng kiến một trong những trận đánh then chốt nhất lịch sử thế giới: Trận Yarmouk. Cuộc đối đầu khốc liệt giữa quân đội Hồi giáo Rashidun non trẻ và Đế quốc Byzantine hùng mạnh đã định hình lại bản đồ chính trị và tôn giáo của khu vực, mở ra một kỷ nguyên mới cho sự trỗi dậy của Hồi giáo.
Vài năm trước đó, Hoàng đế Heraclius của Byzantine vừa kết thúc cuộc chiến tranh hao người tốn của với Đế chế Sassanid của Ba Tư. Chiến thắng cuối cùng thuộc về ông, nhưng cả hai đế quốc đều kiệt quệ. Cũng trong thời gian này, một thế lực mới nổi lên từ sa mạc Ả Rập: Nhà tiên tri Muhammad đã thống nhất các bộ lạc dưới ngọn cờ Hồi giáo. Sau khi ông qua đời năm 632, người kế nhiệm là Khalip Abu Bakr đã bắt đầu những cuộc chinh phạt bên ngoài bán đảo Ả Rập, nhắm vào cả hai đế quốc suy yếu.
Bước tiến thần tốc của người Hồi giáo và phản ứng của Byzantine
Quân Hồi giáo nhanh chóng chiếm được Iraq từ tay Ba Tư và sau đó tiến vào Syria, đánh bại quân Byzantine trong một số trận đánh nhỏ. Heraclius, lo sợ mất lãnh thổ, tập hợp một đại quân hùng hậu gồm người Byzantine, Slav, Frank, Gruzia, Armenia và cả các bộ lạc Ả Rập theo Kitô giáo. Quân số của Byzantine áp đảo quân Hồi giáo, nhưng nội bộ lại đầy mâu thuẫn do sự khác biệt về văn hóa, tôn giáo và cả tham vọng cá nhân của các tướng lĩnh.
Khalid ibn al-Walid, một thiên tài quân sự của người Hồi giáo, nhận ra nguy cơ bị chia cắt và tiêu diệt. Ông đề xuất tập trung toàn bộ lực lượng Hồi giáo về đồng bằng Yarmouk, một vị trí phòng thủ thuận lợi với sông Yarmouk và các khe núi hiểm trở bảo vệ hai bên sườn.
Sáu ngày đẫm máu tại Yarmouk
Trận Yarmouk diễn ra trong sáu ngày tháng 8 năm 636. Vahan, tướng Byzantine, ban đầu tìm cách trì hoãn, hy vọng quân tiếp viện từ Ba Tư. Tuy nhiên, kế hoạch liên minh giữa Byzantine và Ba Tư đã bị Khalip Umar phá vỡ. Với chiến thuật khéo léo, Umar vừa củng cố lực lượng ở Yarmouk, vừa làm suy yếu liên minh của đối phương.
Trong bốn ngày đầu, Vahan liên tục tấn công nhưng không thể chọc thủng hàng phòng ngự vững chắc của người Hồi giáo. Khalid khéo léo sử dụng lực lượng kỵ binh cơ động tinh nhuệ của mình để phản công vào sườn và hậu quân Byzantine, gây thiệt hại nặng nề. Ngày thứ năm, Vahan đề nghị ngừng bắn để đàm phán, nhưng Khalid từ chối, nhận thấy thời cơ phản công đã đến.
Ngày thứ sáu, Khalid tung toàn bộ kỵ binh vào một cuộc tấn công tổng lực. Kỵ binh Byzantine bị đánh tan tác, bỏ mặc bộ binh cho số phận. Quân Byzantine bị dồn vào các khe núi và thung lũng, hàng ngàn người bị giết hoặc bị dồn xuống sông. Thảm bại tại Yarmouk là một đòn chí mạng vào Đế quốc Byzantine. Heraclius đau đớn từ bỏ Syria, lui về Constantinople.
Bài học lịch sử và di sản của Yarmouk
Yarmouk không chỉ là một chiến thắng quân sự, mà còn là một bước ngoặt lịch sử. Nó đánh dấu sự suy yếu của Đế quốc Byzantine, mở đường cho sự bành trướng của Hồi giáo vào khu vực. Trận đánh cũng khẳng định tài năng quân sự của Khalid ibn al-Walid, người được xem là một trong những nhà chiến thuật vĩ đại nhất trong lịch sử. Yarmouk cũng chứng minh sức mạnh của một đội quân nhỏ nhưng đoàn kết, có tinh thần chiến đấu cao có thể đánh bại một đối thủ mạnh hơn nhiều về quân số. Bài học này vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay.
Tài liệu tham khảo
- Nafziger, George F. Islam at war.
