Cuộc viếng thăm đền Yasukuni của các Thủ tướng Nhật Bản luôn là một chủ đề nhạy cảm, gây ra những làn sóng tranh cãi trong và ngoài nước Nhật. Từ cuộc viếng thăm của Thủ tướng Nakasone Yasuhiro năm 1985 đến chuyến thăm của Thủ tướng Koizumi Junichiro năm 2001, vấn đề đền Yasukuni đã trở thành tâm điểm của những mâu thuẫn ngoại giao giữa Nhật Bản với các nước láng giềng, đặc biệt là Trung Quốc và Hàn Quốc. Bài viết này sẽ phân tích ý nghĩa của đền Yasukuni đối với xã hội Nhật Bản và ảnh hưởng của nó đến quan hệ quốc tế, đồng thời đào sâu vào các quan điểm khác nhau xoay quanh vấn đề này.
Lịch sử và ý nghĩa của đền Yasukuni
Đền Yasukuni, được xây dựng vào năm 1869 dưới thời Minh Trị Thiên hoàng, ban đầu được quản lý bởi Bộ Lục quân và Hải quân cho đến năm 1946, sau khi Nhật Bản bại trận trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Theo hiến pháp mới do Mỹ ban hành, Thần đạo (Shinto) tách khỏi nhà nước, hoạt động của đền Yasukuni chuyển sang dựa vào sự đóng góp của người dân. Tọa lạc gần hoàng cung ở Tokyo, đền Yasukuni mở cửa cho công chúng vào thăm viếng. Ngày 15/8 hàng năm, người dân Nhật Bản tập trung tại đây để tưởng niệm những người đã khuất trong chiến tranh.
Đền Yasukuni ở Tokyo, Nhật Bản
Tuy việc viếng thăm Yasukuni được xem là một nghĩa vụ công dân đối với nhiều người Nhật, nhưng cuộc thăm viếng của các Thủ tướng lại gây ra những tranh luận gay gắt. Việc thờ cúng 14 tội phạm chiến tranh “loại A” tại đền Yasukuni từ năm 1978 đã khiến nhiều người lo ngại về sự tr resurgenceủ nghĩa quân phiệt. Tuy nhiên, một số người lại cho rằng Nhật Bản thời hậu chiến không có khả năng khôi phục chủ nghĩa dân tộc hiếu chiến và người Nhật có quyền khẳng định bản sắc lịch sử của mình.
Phản ứng từ Trung Quốc và Hàn Quốc
Đối với Trung Quốc và Hàn Quốc, đền Yasukuni là biểu tượng của quá khứ đau thương dưới ách đô hộ của Nhật Bản. Những chuyến thăm của các Thủ tướng Nhật Bản thường gây ra sự phẫn nộ, dẫn đến các phản ứng ngoại giao mạnh mẽ và biểu tình phản đối. Người dân Triều Tiên cũng coi Yasukuni là biểu tượng của sự áp bức, đặc biệt khi khoảng 40.000 binh lính Triều Tiên tử vong trong quân đội Nhật Bản cũng được thờ cúng tại đây. Điều này càng làm tăng thêm sự phẫn nộ và phản đối từ phía Hàn Quốc.
Phản ứng của Trung Quốc đối với các chuyến thăm đền Yasukuni đã thay đổi theo thời gian. Trong khi những chuyến thăm trước năm 1985 không gặp phải phản ứng mạnh mẽ, thì cuộc thăm của Thủ tướng Nakasone đã dẫn đến sự lên án gay gắt từ phía Trung Quốc, bao gồm cả các cuộc biểu tình của sinh viên. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng ngụ ý rằng họ có thể chấp nhận các chuyến thăm nếu các tội phạm chiến tranh loại A không còn được thờ cúng tại đền nữa.
Hai trường hợp Nakasone và Koizumi
Trường hợp của Thủ tướng Nakasone và Koizumi cho thấy sự khác biệt trong cách xử lý vấn đề Yasukuni. Nakasone đã chịu áp lực từ Trung Quốc và các phe phái chính trị trong nước, dẫn đến việc ông ngừng viếng thăm đền sau năm 1985. Trong khi đó, Koizumi, thuộc thế hệ hậu chiến, lại tiếp tục thăm viếng Yasukuni bất chấp sự phản đối từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Ông khẳng định việc thăm viếng chỉ nhằm mục đích tưởng niệm những người đã hy sinh trong chiến tranh.
Sự khác biệt trong phản ứng của hai Thủ tướng một phần xuất phát từ bối cảnh lịch sử và chính trị khác nhau. Nakasone làm Thủ tướng trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, trong khi Koizumi nắm quyền sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Điều này ảnh hưởng đến mối quan tâm của họ đối với các khu vực địa lý khác nhau. Hơn nữa, Koizumi cũng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ phái hữu, những người coi Yasukuni là biểu tượng của lòng yêu nước.
Quan điểm của phái hữu và phái tả
Phái hữu tại Nhật Bản xem Yasukuni là biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần hy sinh, trong khi phái tả lại coi đó là biểu tượng của chủ nghĩa quân phiệt. Sự khác biệt trong quan điểm này phản ánh những cách hiểu khác nhau về lịch sử và bản sắc dân tộc của Nhật Bản. Phái hữu muốn bảo vệ những giá trị truyền thống và lịch sử của đất nước, trong khi phái tả tập trung vào việc xây dựng một xã hội dân chủ và hòa bình.
Cuộc tranh cãi về Yasukuni cũng liên quan đến vấn đề diễn giải lịch sử. Trong khi phái hữu cố gắng giảm nhẹ tội ác chiến tranh của Nhật Bản, thì phái tả lại nhấn mạnh vào những hành động tàn bạo của quân đội Nhật Bản trong quá khứ. Điều này được thể hiện rõ qua những tranh luận về vụ thảm sát Nam Kinh, với mỗi bên đưa ra những con số thương vong khác nhau.
Kết luận và triển vọng
Cuộc tranh cãi về đền Yasukuni là một vấn đề phức tạp, liên quan đến lịch sử, chính trị, và bản sắc dân tộc. Việc tìm ra một giải pháp thỏa đáng cho vấn đề này là một thách thức lớn đối với Nhật Bản. Các đề xuất như xây dựng một đài tưởng niệm mới hoặc yêu cầu ban quản trị đền Yasukuni loại bỏ việc thờ cúng tội phạm chiến tranh đều gặp phải những khó khăn nhất định.
Tuy nhiên, theo thời gian, ý thức về lịch sử và bản sắc dân tộc của người Nhật có thể thay đổi, dẫn đến những quan điểm mới về đền Yasukuni. Sự suy giảm ảnh hưởng của phái hữu cũng có thể làm giảm bớt sức nóng của cuộc tranh cãi này trong tương lai.
Tài liệu tham khảo
- Economist, August 11, 2001.
- Japan Echo, December 2001.
- World Policy Journal, Fall 2001.
- Mainichi Shimbun, April 22, 1981.
- Shukan Kinyobi, August 3, 2001.
- Asian Survey, No.2, 2005.
- Costello, J. Chiến tranh Thái Bình Dương. Bản dịch tiếng Pháp của Claude Bernanose, Pygmalion, Paris.
- Tamamoto, M. “A Land without Patriots: The Yakasuni Controversy and Japanese Nationalism,” World Policy Journal (Fall 2001).
- Hashizume, D. “Koizumi and the New Nationalism,” Japan Echo (December 2001).
- Shukan Kinyobi, August 10, 2001.
- Asahi Shimbun, April 18, 1985.
