Eo biển Đài Loan, một dải nước hẹp ngăn cách đảo Đài Loan và Trung Quốc đại lục, đã trở thành tâm điểm căng thẳng địa chính trị, được nhiều người coi là điểm nóng dễ bùng nổ chiến tranh nhất thế giới. Sự gia tăng đáng kể về quy mô và cường độ các hoạt động quân sự của Trung Quốc xung quanh Đài Loan, cùng với phản ứng đáp trả từ Đài Loan và Mỹ, đã vẽ nên một bức tranh u ám về tương lai khu vực. Các kịch bản thảm khốc, từ phong tỏa kinh tế đến chiến tranh hạt nhân, được đặt ra, khiến bầu không khí lo ngại bao trùm. Giữa bối cảnh bất ổn này, bài viết này sẽ phân tích lịch sử quan hệ phức tạp giữa Mỹ, Trung Quốc và Đài Loan, đồng thời đánh giá tính hiệu quả của chính sách “mơ hồ chiến lược” mà Mỹ đã theo đuổi trong nhiều thập kỷ.
Nội dung bài viết
Lịch Sử Của Những Cơ Hội Bị Bỏ Lỡ
Cuốn sách Cuộc đấu tranh cho Đài Loan của Sulmaan Wasif Khan cung cấp một cái nhìn sâu sắc về lịch sử quan hệ tay ba giữa Mỹ, Trung Quốc và Đài Loan. Khan lập luận rằng sự nhầm lẫn và các cơ hội bị bỏ lỡ đã đóng vai trò chủ đạo trong câu chuyện này, bắt đầu từ Hội nghị Cairo năm 1943. Lời hứa của Tổng thống Roosevelt trao Đài Loan cho Tưởng Giới Thạch được xem là một sai lầm, mở đường cho Đài Loan trở thành con bài chính trị trong cuộc nội chiến Trung Quốc.
Khan tiếp tục chỉ trích các đời tổng thống Mỹ, từ Truman đến Eisenhower, vì sự thiếu quyết đoán trong việc giải quyết tình trạng của Đài Loan. Ngay cả Nixon và Kissinger, được ca ngợi vì việc bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, cũng bị chỉ trích vì sự mơ hồ trong Thông cáo Thượng Hải. Chỉ có Carter được khen ngợi vì quyết định hủy bỏ hiệp ước phòng thủ với Đài Loan, nhưng Quốc hội Mỹ đã đảo ngược quyết định này với Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979.
Tổng thống Mỹ Richard Nixon bắt tay với nhà lãnh đạo Trung Quốc Mao Trạch Đông tại Bắc Kinh, 21/2/1972
Khan cũng chỉ trích các nhà lãnh đạo Trung Quốc vì đã khăng khăng đòi chủ quyền đối với Đài Loan và đưa ra những lời đe dọa thiếu tế nhị đối với người dân Đài Loan, làm gia tăng căng thẳng. Ông cho rằng nếu Mỹ và Trung Quốc đã có lập trường rõ ràng hơn về vấn đề Đài Loan, thì tình hình hiện nay có thể đã khác.
Mơ Hồ Chiến Lược: Đức Tính Hay Thói Xấu?
Chính sách “mơ hồ chiến lược” của Mỹ đối với Đài Loan, thường bị chỉ trích vì sự thiếu rõ ràng, trên thực tế là một chiến lược tinh tế nhằm thúc đẩy sự thận trọng ở cả hai bờ eo biển. Bằng cách không nêu rõ các điều kiện can thiệp quân sự, Mỹ đã tạo ra sự bất định, khiến cả Trung Quốc và Đài Loan đều phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi hành động.
Đạo luật Quan hệ Đài Loan, cốt lõi của chính sách “một Trung Quốc” của Mỹ, cam kết cung cấp vũ khí phòng thủ cho Đài Loan nhưng không có nghĩa vụ phòng thủ tuyệt đối. Chính sách này cho phép Mỹ hợp tác chặt chẽ với Đài Loan về nhiều vấn đề, đồng thời duy trì nguyên tắc rằng tình trạng cuối cùng của Đài Loan phải được giải quyết bằng biện pháp hòa bình.
Mặc dù sự mơ hồ có thể gây ra lo lắng và bất an, nhưng nó cũng có thể là một công cụ hữu ích trong ngoại giao, đặc biệt khi các bên liên quan có nhiều lợi ích chồng chéo và đối nghịch. Trong trường hợp của Đài Loan, Mỹ có lợi ích trong việc hỗ trợ nền dân chủ của hòn đảo, duy trì hòa bình và ổn định khu vực, đồng thời tránh xung đột với Trung Quốc. Sự mơ hồ cho phép Mỹ cân bằng những lợi ích này một cách linh hoạt.
Duy Trì Hiện Trạng: Con Đường Tối Ưu?
Lịch sử cho thấy chính sách “mơ hồ chiến lược” của Mỹ đã đạt được những thành công nhất định. Đài Loan đã phát triển thành một nền dân chủ thịnh vượng, đồng thời tránh được xung đột quân sự trực tiếp với Trung Quốc. Tuy nhiên, tình hình hiện nay đòi hỏi sự điều chỉnh và cân nhắc lại. Sự trỗi dậy của Trung Quốc, cùng với những thay đổi chính trị ở Đài Loan và Mỹ, đã làm xói mòn niềm tin rằng thời gian đứng về phía bất kỳ bên nào.
Việc duy trì hiện trạng, mặc dù khó khăn, vẫn là con đường tối ưu cho tất cả các bên. Trung Quốc và Đài Loan có thể thực hiện các bước cụ thể để giảm căng thẳng, chẳng hạn như nối lại đối thoại và tôn trọng các giới hạn ngầm trong hoạt động quân sự. Mỹ, về phần mình, nên tiếp tục chính sách “mơ hồ chiến lược” nhưng cần làm rõ hơn các cam kết của mình đối với việc bảo vệ Đài Loan trong trường hợp bị tấn công.
Kết Luận
Eo biển Đài Loan vẫn là một điểm nóng tiềm ẩn, đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn từ tất cả các bên liên quan. Lịch sử cho thấy sự mơ hồ và thỏa hiệp có thể là những công cụ hữu ích trong việc duy trì hòa bình và ổn định. Tuy nhiên, bối cảnh địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng đòi hỏi sự linh hoạt và sẵn sàng điều chỉnh chính sách để thích ứng với tình hình mới. Mục tiêu cuối cùng phải là tìm ra một hiện trạng mà tất cả các bên có thể chấp nhận được, đảm bảo hòa bình và thịnh vượng cho khu vực.
