Năm 1929, một phát hiện tình cờ của một nông dân tại Gò Ba Sao, gần thành phố Nam Tinh (南星), huyện Quảng Hán (广汉), tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc đã mở ra cánh cửa dẫn đến một nền văn minh cổ đại bí ẩn. Việc tìm thấy kho báu gồm những món đồ ngọc bích quý giá đã khơi mào cho cuộc tìm kiếm kéo dài hàng thập kỷ, hé lộ dần bức màn bí mật về Tam Tinh Đôi (Sanxingdui). Phải đến năm 1986, hai hố cúng tế mới được phát hiện, chứa đựng hàng ngàn hiện vật bằng vàng, đồng, ngọc bích và gốm sứ, tất cả đều được chôn cất một cách tỉ mỉ sau khi bị đập vỡ và đốt cháy.
Thành Phố Cổ Đại Và Những Kỳ Quan Bị Chôn Vùi
Những hiện vật được khai quật từ hố cúng tế vẽ nên bức tranh về một xã hội phức tạp và tinh vi. Tượng người bằng đồng, chuông, hình động vật trang trí (rồng, rắn, gà, chim), rìu, thẻ bài, mặt nạ, thắt lưng bằng vàng, cùng vô số đồ tạo tác bằng ngọc bích như thẻ bài, nhẫn, dao và ống, tất cả đều minh chứng cho trình độ thủ công tinh xảo của cư dân Tam Tinh Đôi. Đặc biệt, bức tượng đồng cao 260 cm, nặng 180 kg, và cây đồng cao 396 cm, nặng 800 kg với hình chim, hoa trang trí – được một số học giả cho là hình tượng cây Phù Tang (fusang) trong thần thoại Trung Quốc – đã khiến giới khảo cổ chấn động.
Nổi bật nhất trong số các hiện vật là hàng chục mặt nạ bằng đồng và tượng đầu người (có ít nhất 6 mặt nạ được dát vàng) với những đường nét góc cạnh, đôi mắt hình quả hạnh phóng đại, đồng tử lồi ra và vành tai trên lớn. Sự xuất hiện của ngà voi và vỏ sò với số lượng lớn càng làm tăng thêm vẻ huyền bí cho nền văn hóa này. Phong cách nghệ thuật độc đáo của Tam Tinh Đôi khác biệt hoàn toàn so với nghệ thuật truyền thống Trung Quốc, vốn được cho là bắt nguồn từ nền văn minh sông Hoàng Hà.
Việc mở rộng khảo sát đã dẫn đến phát hiện về một thành phố có tường bao quanh, được xây dựng vào khoảng năm 1600 TCN. Thành phố cổ này có diện tích 3,6 km2, được bao bọc bởi những bức tường đất đồ sộ và hệ thống kênh rạch phức tạp. Các bức tường cao 8-10m, chân tường rộng 40m, mặt tường rộng 20m, cho thấy kỹ thuật xây dựng tiên tiến. Hệ thống kênh rạch rộng 20-25m, sâu 2-3m không chỉ phục vụ cho tưới tiêu, vận chuyển mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng thủ và thoát lũ. Bên trong thành phố, các khu vực công nghiệp, dân cư và tôn giáo được bố trí dọc theo một trục trung tâm, nơi tập trung hầu hết các hố chôn cất.
Những Giai Đoạn Phát Triển Của Văn Hóa Tam Tinh Đôi
Văn hóa Tam Tinh Đôi được chia thành nhiều giai đoạn phát triển. Giai đoạn đầu tiên tương ứng với giai đoạn I của di chỉ Bảo Đôn (宝墩). Giai đoạn II-III cùng thời với triều đại nhà Thương, nhưng kỹ thuật chế tác đồng của Tam Tinh Đôi lại khác biệt, với việc sử dụng chì pha vào đồng ngoài thiếc. Giai đoạn cuối cùng (giai đoạn IV) chứng kiến sự hợp nhất với các nền văn hóa Ba và Thục. Sự kết thúc của văn hóa Tam Tinh Đôi được cho là do thiên tai (có bằng chứng về trận lụt lớn) hoặc do sự xâm lược của một nền văn hóa khác. Tuy nhiên, Tam Tinh Đôi đã kịp ghi dấu ấn của một chế độ thần quyền trung ương mạnh mẽ, với hoạt động buôn bán đồng từ nhà Ân (Yin) và ngà voi từ Đông Nam Á.
Nguồn Gốc Bí Ẩn Và Những Giả Thuyết Đa Chiều
Nhiều nhà khảo cổ cho rằng văn hóa Tam Tinh Đôi có liên quan đến vương quốc Thục cổ đại, và các hiện vật được tìm thấy tại di chỉ có thể thuộc về các vị vua huyền thoại đầu tiên của Thục. Theo Hoa Dương Quốc Chí, vương quốc Thục được thành lập bởi Tàm Tùng (Cancong 蚕丛), vị vua được miêu tả là có mắt lồi – một đặc điểm trùng khớp với các tượng đầu người tại Tam Tinh Đôi. Việc tìm thấy nhiều hiện vật hình mắt khác cho thấy tín ngưỡng thờ mắt (Nhãn thần) có thể đã tồn tại trong văn hóa Tam Tinh Đôi. Các vị vua khác được đề cập đến trong Hoa Dương Quốc Chí bao gồm Bách Quán (Boguan 柏灌), Ngư Phù (Yufu 鱼凫) và Đỗ Vũ (Duyu 杜宇). Hình tượng cá và chim xuất hiện trên nhiều hiện vật có thể là biểu tượng của Bách Quán và Ngư Phù (tên Yufu có nghĩa là chim cốc).
Bài Học Lịch Sử Và Di Sản Văn Hóa
Phát hiện năm 1986 đã đưa Tam Tinh Đôi trở thành một trong những di chỉ quan trọng bậc nhất của văn hóa Trung Hoa, thách thức quan niệm truyền thống về nguồn gốc duy nhất của nền văn minh Trung Quốc từ đồng bằng trung du sông Hoàng Hà. Việc phát hiện thêm sáu hố cúng tế vào năm 2019, với những hiện vật bằng ngọc tương tự như văn hóa Lương Chử ở Chiết Giang và lượng lớn vỏ sò có nguồn gốc từ Nam Á, càng làm tăng thêm sức hút của Tam Tinh Đôi. Tuy nhiên, sự vắng mặt của chữ viết trong các hố cúng tế vẫn là một bí ẩn chưa có lời giải đáp.
Kết Luận
Văn hóa Tam Tinh Đôi, với những bí ẩn chưa được giải mã hoàn toàn, vẫn là một thách thức đối với giới khảo cổ. Tuy nhiên, những phát hiện khảo cổ học đã cung cấp những hiểu biết quý giá về một nền văn minh rực rỡ và độc đáo, góp phần làm phong phú thêm bức tranh lịch sử và văn hóa của Trung Quốc và khu vực. Việc nghiên cứu và khám phá Tam Tinh Đôi vẫn đang tiếp diễn, hứa hẹn sẽ hé lộ thêm nhiều bí mật thú vị về quá khứ.
Tài liệu tham khảo:
- Sách/Tài liệu gốc: Hoa Dương Quốc Chí.
- Nghiên cứu:
- Sanxingdui. http://en.wikipedia.org/wiki/Sanxingdui
- Wu Haiyun and Ye Ruolin. The Mysterious Ancient City That’s Rewriting Chinese History. http://www.sixthtone.com/news/1007903/The%20Mysterious%20Ancient%20City%20That%E2%80%99s%20Rewriting%20Chinese%20History/
- Hình ảnh: Nguồn từ bài viết gốc.
