Bối cảnh lịch sử đầu thế kỷ 20 chứng kiến sự trỗi dậy của chủ nghĩa cộng sản ở Nga, dẫn đến sự hình thành Liên Xô. Hệ tư tưởng cộng sản, với nền tảng là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đã bác bỏ tôn giáo và coi đó là công cụ của giai cấp thống trị để bóc lột và áp bức quần chúng. Sự mâu thuẫn này đặt ra một thách thức đối với các truyền thống tôn giáo, đặc biệt là Giáng sinh, một lễ hội Kitô giáo quan trọng được tổ chức rộng rãi ở Nga. Bài viết này nhằm mục đích nghiên cứu mối quan hệ phức tạp giữa Giáng sinh và chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô, làm nổi bật các chính sách của nhà nước đối với lễ kỷ niệm tôn giáo, phản ứng của người dân và sự biến đổi của chính truyền thống này trong bối cảnh Liên Xô.
Sự Đàn Áp Tôn Giáo Ở Liên Xô
Ngay từ những ngày đầu thành lập, Liên Xô, dưới sự lãnh đạo của Vladimir Lenin và Đảng Bolshevik, đã bắt tay vào một chiến dịch có hệ thống nhằm xóa bỏ tôn giáo khỏi xã hội. Mục tiêu của họ là tạo ra một nhà nước vô thần, nơi tôn giáo sẽ bị thay thế bởi lòng trung thành với hệ tư tưởng cộng sản. Là một phần của chiến dịch này, Giáng sinh, cùng với các lễ hội tôn giáo khác, đã trở thành mục tiêu bị đàn áp.
Hình 1: Tịch thu tài sản nhà thờ ở Petrograd. Việc tước đoạt tài sản của nhà thờ, như được mô tả trong bức ảnh này, là một chiến thuật phổ biến được sử dụng để làm suy yếu Giáo hội Chính thống Nga và hạn chế ảnh hưởng của nó đối với quần chúng.
Chính phủ Liên Xô đã thực hiện nhiều biện pháp để đạt được mục tiêu xóa bỏ tôn giáo. Sắc lệnh năm 1918 về việc Tách Giáo hội khỏi Nhà nước và Nhà trường khỏi Giáo hội là một bước ngoặt. Sắc lệnh này tước bỏ tư cách pháp nhân của nhà thờ, tước đoạt tài sản của họ và cấm dạy tôn giáo ở trường học. Hậu quả là các nhà thờ bị đóng cửa hoặc bị phá hủy, các nhà lãnh đạo tôn giáo bị đàn áp và việc thực hành tôn giáo bị đẩy vào bí mật.
Hình 2: Giáo sĩ bị cưỡng bức lao động. Việc đàn áp tôn giáo thường liên quan đến việc cưỡng bức lao động, với các nhà lãnh đạo tôn giáo bị buộc phải làm việc trong các trại lao động hoặc bị buộc phải tham gia vào các dự án lao động khác.
Tuyên truyền chống tôn giáo tràn lan cũng đóng một vai trò quan trọng trong chiến dịch của nhà nước nhằm chống lại tôn giáo. Chính phủ Liên Xô đã phát động một cuộc tấn công tuyên truyền dữ dội nhằm mục đích làm mất uy tín tôn giáo và thúc đẩy chủ nghĩa vô thần. Các ấn phẩm, áp phích và phim được sử dụng để miêu tả tôn giáo là lạc hậu, mê tín dị đoan và có hại cho sự tiến bộ của xã hội.
Giáng Sinh Bị Cấm Đoán Ở Liên Xô
Là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đàn áp tôn giáo, chính phủ Liên Xô đã tìm cách loại bỏ Giáng sinh khỏi lĩnh vực công cộng. Vào cuối những năm 1920, Giáng sinh đã bị cấm chính thức và ngày 25 tháng 12 trở thành một ngày làm việc bình thường. Các cây thông Noel, một biểu tượng truyền thống của Giáng sinh, bị coi là “tàn dư tôn giáo” và bị cấm trưng bày ở nơi công cộng. Những nỗ lực được thực hiện để thay thế Giáng sinh bằng các lễ kỷ niệm thế tục, chẳng hạn như “Ngày của Cây Linh sam,” tập trung vào Năm Mới như một dịp để ăn mừng các giá trị và thành tựu của Liên Xô.
Hình 4: Bìa tạp chí “Bezbozhnik” (Người Vô thần) năm 1929. Tạp chí này là một trong nhiều ấn phẩm được nhà nước Liên Xô sử dụng để tuyên truyền chủ nghĩa vô thần và chế nhạo tôn giáo.
Tuy nhiên, bất chấp lệnh cấm và tuyên truyền chống tôn giáo, Giáng sinh vẫn là một ngày lễ được yêu mến đối với nhiều công dân Liên Xô. Những người tiếp tục tổ chức Giáng sinh đã làm như vậy một cách bí mật, thường là trong giới hạn của chính ngôi nhà của họ. Họ truyền lại các truyền thống Giáng sinh cho con cái của họ, giữ cho ngọn lửa của lễ hội này tồn tại ngay cả khi phải đối mặt với sự đàn áp.
Sự Hồi Sinh Của Ông Già Tuyết
Vào giữa những năm 1930, chính phủ Liên Xô, dưới thời Joseph Stalin, đã có một sự thay đổi đáng chú ý trong chính sách đối với Giáng sinh. Mặc dù bản thân lễ hội tôn giáo vẫn bị cấm, nhưng nhiều khía cạnh thế tục của Giáng sinh đã được hồi sinh và kết hợp vào lễ kỷ niệm Năm Mới thế tục. Cây thông Noel, từng bị lên án là tàn dư tôn giáo, một lần nữa được phép trang trí ở nhà và nơi công cộng. Nhân vật Ded Moroz (Ông già Tuyết), một nhân vật truyền thống của Nga tương tự như ông già Noel, đã được giới thiệu lại để mang quà cho trẻ em vào đêm Giao thừa.
Hình 5: Phá dỡ Nhà thờ Chúa Cứu Thế ở Moscow, ngày 5 tháng 12 năm 1931. Sự kiện này minh họa cho cuộc tấn công không khoan nhượng của chế độ Liên Xô vào tôn giáo, nhắm mục tiêu ngay cả những địa điểm mang tính biểu tượng tôn giáo quan trọng nhất.
Sự thay đổi chính sách này có thể được hiểu là một nỗ lực nhằm xoa dịu dư luận xã hội và cung cấp một lối thoát cho mong muốn của người dân về các lễ hội truyền thống. Bằng cách thế tục hóa các khía cạnh của Giáng sinh và kết hợp chúng vào lễ kỷ niệm Năm Mới, chính phủ Liên Xô đã tìm cách kiểm soát và định hình các lễ hội theo cách phù hợp với hệ tư tưởng cộng sản.
Giáng Sinh Bị Cấm Đoán Ở Anh Và Mỹ
Điều thú vị là Liên Xô không phải là quốc gia duy nhất chứng kiến những nỗ lực nhằm đàn áp Giáng sinh. Vào thế kỷ 17, Giáng sinh đã bị cấm ở Anh bởi những người theo Thanh giáo, những người coi các lễ hội Giáng sinh là ngoại giáo và không phù hợp với đức tin Cơ đốc. Lệnh cấm tương tự cũng được ban hành ở một số thuộc địa của Mỹ, nơi những người theo Thanh giáo có ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, lệnh cấm này chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, và Giáng sinh đã được khôi phục lại ở cả Anh và Mỹ vào cuối thế kỷ 17.
Hình 7: Bữa tiệc ngày Giáng Sinh, theo ảnh biếm họa của người Anh thế kỷ 19. Giáng sinh, như được mô tả trong bức tranh biếm họa này, thường được coi là thời điểm để ăn mừng quá mức và chè chén, điều này dẫn đến việc một số nhóm tôn giáo, chẳng hạn như những người theo Thanh giáo, lên án và tìm cách đàn áp lễ hội này.
Giáng Sinh Trong Giai Đoạn Trì Trệ
Trong thời kỳ trì trệ, thời kỳ ổn định chính trị và kinh tế tương đối ở Liên Xô từ những năm 1960 đến những năm 1980, chính sách của nhà nước đối với Giáng sinh phần lớn không thay đổi. Lễ hội tôn giáo vẫn bị cấm chính thức, và lễ kỷ niệm Năm Mới thế tục tiếp tục là trọng tâm chính của các lễ hội tháng 12. Tuy nhiên, nhiều gia đình Liên Xô tiếp tục tổ chức Giáng sinh một cách riêng tư, truyền lại các truyền thống cho các thế hệ tương lai.
Giáng Sinh Của Tù Nhân Chính Trị
Đối với các tù nhân chính trị ở Liên Xô, Giáng sinh là một lời nhắc nhở đau lòng về quyền tự do bị tước đoạt và sự chia cắt với những người thân yêu. Bất chấp điều kiện khắc nghiệt và sự giám sát liên tục, nhiều tù nhân chính trị đã tìm cách tổ chức Giáng sinh một cách bí mật như một biểu hiện của đức tin và sức chịu đựng của họ. Những lời kể lại của các tù nhân chính trị, chẳng hạn như Enn Tarto, đã làm sáng tỏ những khó khăn mà họ phải đối mặt khi cố gắng duy trì các truyền thống tôn giáo của mình khi bị giam cầm.
Hình 6: Enn Tarto, một nhà bất đồng chính kiến người Estonia, người đã bị bỏ tù vì các hoạt động chống Liên Xô. Câu chuyện của ông ấy nêu bật hoàn cảnh của các tù nhân chính trị, những người thường phải đối mặt với sự đàn áp vì niềm tin của họ.
Sự Sụp Đổ Của Liên Xô Và Sự Hồi Sinh Của Giáng Sinh
Vào cuối những năm 1980, dưới thời Mikhail Gorbachev, Liên Xô đã trải qua một giai đoạn cải cách chính trị và xã hội được gọi là Perestroika và Glasnost. Những cải cách này dẫn đến việc nới lỏng các hạn chế đối với tự do tôn giáo, và Giáng sinh, cùng với các lễ hội tôn giáo khác, đã được tổ chức một cách công khai lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ. Sự hồi sinh của Giáng sinh ở Liên Xô là một minh chứng cho sức mạnh bền bỉ của đức tin và truyền thống văn hóa, ngay cả khi phải đối mặt với sự đàn áp.
Kết Luận
Mối quan hệ giữa Giáng sinh và chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô là một mối quan hệ phức tạp và nhiều mặt. Trong khi chế độ Liên Xô đã cố gắng xóa bỏ Giáng sinh và các lễ hội tôn giáo khác, thì người dân Liên Xô đã chứng minh được sự kiên cường đáng chú ý trong việc duy trì các truyền thống văn hóa và tôn giáo của họ. Sự đàn áp Giáng sinh ở Liên Xô là một lời nhắc nhở rõ ràng về những nguy hiểm của sự không khoan dung tôn giáo và tầm quan trọng của tự do tín ngưỡng.
