Hồng Nhân Can (1822 – 1864)
Hồng Nhân Can, em họ của Hồng Tú Toàn, thủ lĩnh Thái Bình Thiên Quốc, là một nhân vật lịch sử đầy mâu thuẫn. Ông được xem là “người Trung Quốc tiên tiến” nhờ tư tưởng cải cách thể hiện trong cuốn “Tư chính tân biên,” đề xuất xây dựng nhà nước cận đại theo mô hình phương Tây. Sự trung thành với Thái Bình Thiên Quốc, từ những năm tháng gian nan tìm đường đến Thiên Kinh đến cái chết bi tráng, càng tô đậm hình ảnh một người tận trung báo quốc. Tuy nhiên, cũng như nhiều nhân vật thời Vãn Thanh, Hồng Nhân Can mang trong mình hai mặt đối lập, tiên tiến và lạc hậu đan xen một cách kịch tính.
Từ Học Trò Đến “Người Phát Ngôn”
Mối quan hệ giữa Hồng Nhân Can và Hồng Tú Toàn bắt nguồn từ dòng dõi chung, cùng làng, cùng nghề dạy học và cùng cảnh thi trượt nhiều lần. Hồng Nhân Can nhỏ hơn Hồng Tú Toàn 9 tuổi, thường noi theo anh họ trong nhiều việc, bao gồm cả việc tiếp nhận tư tưởng Thượng đế của Hồng Tú Toàn vào năm 1843. Tuy nhiên, ông chỉ là tín đồ ban đầu chứ không phải thành viên cốt cán của “Bái Thượng đế hội” hay Thái Bình Thiên Quốc. Trong khi Hồng Tú Toàn bôn ba truyền giáo, Hồng Nhân Can ở lại quê nhà, thậm chí còn tham gia khoa cử triều Thanh, cho thấy sự do dự, lưỡng lự trước ngọn cờ khởi nghĩa.
Sau khi khởi nghĩa bùng nổ, gia tộc họ Hồng bị truy đuổi. Hồng Nhân Can chạy đến Hương Cảng, nương nhờ giáo sĩ Hàn Sơn Văn và trở thành “người phát ngôn ngoài biên chế” cho Thái Bình Thiên Quốc. Ông cung cấp thông tin cho Hàn Sơn Văn viết cuốn “Thái Bình Thiên Quốc khởi nghĩa ký,” góp phần bảo tồn nhiều tư liệu quý giá về giai đoạn đầu của phong trào. Tuy nhiên, để lấy lòng phương Tây, ông đã tô vẽ Thượng đế giáo thành Cơ đốc giáo chính thống, đồng thời thần thánh hóa Hồng Tú Toàn.
Hành Trình Gian Nan Đến Thiên Kinh
Năm 1854, Hồng Nhân Can quyết định đến Thiên Kinh nhưng con đường không hề dễ dàng. Lần đầu thất bại do Tiểu Đao Hội không tin tưởng, ông trở về Hương Cảng làm giáo sĩ và học hỏi lịch pháp phương Tây. Mãi đến năm 1858, nhờ sự giúp đỡ của giáo sĩ Chalmers, ông mới có thể lên đường. Chuyến đi bộ đầy gian truân này đưa ông qua nhiều vùng đất, phải trà trộn vào hàng ngũ của quân Thanh, thậm chí còn giúp đỡ cháu của một huyện lệnh Thanh triều. Cuối cùng, sau nhiều khó khăn, ông mới đến được Thiên Kinh vào tháng 3 năm 1859.
Tại Thiên Kinh: Mâu Thuẫn Giữa Lời Nói và Hành Động
Bản đồ Thái Bình Thiên Quốc năm 1854
Tại Thiên Kinh, Hồng Nhân Can nhanh chóng thăng tiến, trở thành Can Vương, giữ chức vụ quan trọng trong triều đình Thái Bình Thiên Quốc. Ông được ca tụng là “Văn Khúc tinh” nhưng thực quyền lại hạn chế. Mặc dù đề xuất nhiều cải cách tiến bộ trong “Tư chính tân biên,” như học tập phương Tây, cải cách giáo dục, pháp luật, nhưng trên thực tế, những ý tưởng này không được áp dụng. Ông chủ trương chống tham nhũng, lạm phong quan tước, nhưng bản thân lại tham gia vào việc tiến cử hàng loạt quan chức. Sự mâu thuẫn này xuất phát từ việc ông luôn đặt ý chí của Hồng Tú Toàn lên trên hết.
Những Bất Đồng Chính Kiến và Kết Cục Bi Thảm
Hồng Nhân Can thường xuyên xung đột với các tướng lĩnh khác như Trần Ngọc Thành, Lý Tú Thành. Ông phản đối việc chư hầu cát cứ nhưng cách giải quyết của ông lại càng làm rối ren tình hình. Ông từng đề xuất giảng hòa với triều đình, nhưng lại xuyên tạc sự thật về phái đoàn đàm phán. Những mâu thuẫn và bất đồng này góp phần làm suy yếu Thái Bình Thiên Quốc.
Năm 1863, Hồng Nhân Can rời Thiên Kinh đi tìm cứu viện nhưng không thành công. Sau khi Thiên Kinh thất thủ, ông hộ tống Ấu Thiên Vương chạy trốn nhưng cuối cùng bị bắt và bị xử tử vào tháng 11 năm 1864. Con trai cả của ông, Hồng Quỳ Nguyên, sau này lưu lạc sang Nam Mỹ.
Kết Luận
Hồng Nhân Can là một nhân vật lịch sử phức tạp, vừa có tư tưởng tiến bộ, vừa mang nặng tư tưởng phong kiến. “Tư chính tân biên” là minh chứng cho tầm nhìn xa trông rộng của ông, nhưng sự thiếu quyết đoán, mâu thuẫn giữa lời nói và hành động đã khiến những ý tưởng cải cách không thể thành hiện thực. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là bài học về sự giằng xé giữa lý tưởng và hiện thực, giữa cải cách và bảo thủ trong bối cảnh xã hội đầy biến động của Trung Quốc cuối thời nhà Thanh. Sự trung thành tuyệt đối với Hồng Tú Toàn và tư tưởng “gia đình độc bá thiên hạ” đã trói buộc ông, khiến ông đánh mất cơ hội trở thành một nhà cải cách thực thụ.
Tài liệu tham khảo
- Sách/Tài liệu gốc: “Tư chính tân biên” – Hồng Nhân Can, “Thái Bình Thiên Quốc khởi nghĩa ký” – Hàn Sơn Văn.
- Nghiên cứu: Các nghiên cứu về Thái Bình Thiên Quốc, lịch sử Trung Quốc thời Vãn Thanh.
- Hình ảnh: Nguồn từ bài viết gốc và Wikimedia Commons.
