Đầu thế kỷ 21, giữa những trào lưu mạng xã hội sôi động, #Chủ nghĩa Cộng sản bất ngờ trở thành một hiện tượng thu hút hàng tỷ lượt xem trên TikTok. Từ những video tiểu sử về các nhà cách mạng cộng sản đến những đoạn clip chế hài hước, chủ đề này dường như đã vượt ra khỏi khuôn khổ lịch sử khô khan để trở thành một phần của văn hóa đại chúng. Điều đáng nói hơn, ngày càng nhiều người trẻ, đặc biệt là thế hệ Z, bắt đầu nhìn nhận chủ nghĩa Cộng sản như một giải pháp thay thế cho chủ nghĩa Tư bản, hệ thống mà họ cho là nguồn gốc của bất bình đẳng kinh tế, phân biệt chủng tộc và khủng hoảng khí hậu. Tuy nhiên, quan điểm này lại vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các thế hệ đi trước, những người đã chứng kiến và trải nghiệm những hậu quả tàn khốc của chủ nghĩa Cộng sản trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Vậy đâu là căn nguyên của sự khác biệt này? Bài viết này sẽ đưa chúng ta trở về quá khứ, khám phá hành trình của chủ nghĩa Cộng sản từ những lý thuyết ban đầu của Karl Marx cho đến thực tế áp dụng đầy biến động dưới thời Vladimir Lenin và Joseph Stalin, đồng thời phân tích những bài học lịch sử mà chúng ta có thể rút ra.
Khởi Nguồn Tư Tưởng: Karl Marx và Bức Tranh Xã Hội Tây Âu Thế Kỷ 19
Giữa thế kỷ 19, cuộc Cách mạng Công nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt Tây Âu một cách chóng mặt. Sự phát triển của các nhà máy sản xuất hàng loạt tạo ra vô số việc làm mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế chưa từng có. Tuy nhiên, phía sau bức tranh phồn vinh ấy là một thực tế khắc nghiệt: sự phân hóa giàu nghèo ngày càng sâu sắc. Một bộ phận nhỏ trong xã hội trở nên giàu có tột bậc, trong khi đại đa số người lao động phải sống trong cảnh nghèo đói, làm việc quần quật với mức lương rẻ mạt trong điều kiện lao động tồi tệ. Chính trong bối cảnh bất công đó, Karl Marx, một triết gia người Đức, đã xuất hiện như một tiếng nói mạnh mẽ bảo vệ quyền lợi của tầng lớp lao động.
Marx, cùng với cộng sự Friedrich Engels, đã chu du khắp Tây Âu, ghi chép và lên án những bất công xã hội. Trong các tác phẩm kinh điển như Tư Bản (Das Kapital) và Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (The Communist Manifesto), Marx đã trình bày những luận điểm cốt lõi của mình. Ông cho rằng, sự bóc lột của tầng lớp tư sản đối với giai cấp vô sản là căn nguyên của mọi bất công. Ông kêu gọi giai cấp công nhân đoàn kết lại, lật đổ chế độ tư bản và thiết lập một xã hội cộng sản, nơi không còn sở hữu tư nhân và mọi người đều bình đẳng. “Vô sản toàn thế giới, đoàn kết lại! Các bạn không có gì để mất ngoài xiềng xích của chính mình,” lời kêu gọi đầy nhiệt huyết của Marx đã trở thành kim chỉ nam cho phong trào cộng sản trên toàn thế giới. Những tư tưởng cấp tiến của Marx đã khiến ông bị trục xuất khỏi nhiều thành phố ở Tây Âu. Tuy nhiên, nghịch lý thay, chính tại nước Nga, nơi các nhà kiểm duyệt cho rằng Das Kapital quá khó hiểu để gây ảnh hưởng, cuốn sách lại được đón nhận nồng nhiệt và trở thành ngọn lửa thổi bùng lên cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới.
Từ Lý Thuyết đến Thực Tiễn: Vladimir Lenin và Cuộc Cách Mạng Nga 1917
Đầu thế kỷ 20, nước Nga chìm trong khủng hoảng. Nông dân bị bần cùng hóa bởi thuế má, công nhân nhà máy phải làm việc trong điều kiện khắc nghiệt. Hai cuộc chiến tranh liên tiếp, chiến tranh Nga – Nhật và Thế chiến I, càng làm trầm trọng thêm tình hình. Giữa lúc dân chúng sục sôi phẫn nộ, cuộc Cách mạng Tháng Hai năm 1917 đã bùng nổ, lật đổ chế độ Sa hoàng. Vladimir Lenin, lãnh đạo Đảng Bolshevik, đã chớp lấy thời cơ này để nắm quyền trong cuộc Cách mạng Tháng Mười.
Lenin, một nhà cách mạng dày dạn kinh nghiệm và là người say mê tư tưởng của Marx, đã bắt tay vào công cuộc xây dựng một xã hội cộng sản tại Nga. Tuy nhiên, việc chuyển hóa lý thuyết của Marx thành chính sách thực tế không hề dễ dàng. Lenin phải đối mặt với vô vàn khó khăn, từ sự phản đối của các phe phái chính trị đến tình hình kinh tế kiệt quệ sau chiến tranh. Những chính sách ban đầu của ông, như việc quốc hữu hóa đất đai và xóa bỏ sở hữu tư nhân, đã gây ra những hậu quả tiêu cực, khiến nền kinh tế suy sụp và người dân bất mãn. Buộc phải thỏa hiệp, Lenin đã ban hành Chính sách Kinh tế Mới (NEP) vào năm 1921, cho phép một phần kinh tế tư nhân hoạt động trở lại. Đây được xem là một bước lùi so với lý tưởng cộng sản ban đầu, nhưng lại là một biện pháp cần thiết để cứu vãn nền kinh tế đang bên bờ vực thẳm.
Stalin và Thời Kỳ Đen Tối của Liên Xô
Sau cái chết của Lenin vào năm 1924, Joseph Stalin nổi lên như người kế nhiệm. Khác với Lenin, Stalin không phải là một nhà lý luận xuất sắc, mà là một bậc thầy về mưu mô chính trị. Ông đã khéo léo loại bỏ các đối thủ, tập trung quyền lực tuyệt đối vào tay mình và thiết lập một chế độ độc tài tàn bạo. Dưới thời Stalin, Liên Xô đã trải qua một thời kỳ đen tối với những cuộc thanh trừng chính trị đẫm máu, nạn đói khủng khiếp và sự đàn áp khốc liệt đối với mọi tiếng nói bất đồng.
Mặc dù vẫn sử dụng ngôn ngữ của Marx và Lenin, Stalin đã biến chủ nghĩa Cộng sản thành một công cụ để củng cố quyền lực cá nhân và phục vụ cho tham vọng bá quyền của mình. Chính sách công nghiệp hóa cưỡng bức của ông, với những chỉ tiêu sản xuất phi thực tế, đã đẩy hàng triệu người lao động vào cảnh lầm than. Nạn đói những năm 1930 đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân vô tội. Sự tàn bạo của chế độ Stalin đã làm hoen ố lý tưởng cộng sản và gieo rắc nỗi kinh hoàng cho người dân Liên Xô.
Bài Học Lịch Sử
Hành trình của chủ nghĩa Cộng sản, từ những lý thuyết ban đầu đầy hứa hẹn đến thực tế áp dụng đầy bi kịch, mang đến cho chúng ta những bài học sâu sắc. Sự khác biệt giữa lý tưởng và thực tế, giữa lời hứa về một xã hội công bằng và thực tế của sự đàn áp, là một minh chứng cho sự phức tạp của lịch sử. Việc áp dụng một học thuyết vào thực tế luôn cần sự linh hoạt và điều chỉnh phù hợp với bối cảnh cụ thể. Sự cứng nhắc, giáo điều và tham vọng quyền lực có thể biến những lý tưởng cao đẹp nhất thành thảm họa. Lịch sử chủ nghĩa cộng sản là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc tôn trọng nhân quyền, dân chủ và pháp quyền trong quá trình xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Tài liệu tham khảo:
- Marx, Karl, and Friedrich Engels. The Communist Manifesto. Penguin Classics, 2002.
- Pipes, Richard. The Russian Revolution. Vintage, 1991.
- Figes, Orlando. A People’s Tragedy: The Russian Revolution 1891-1924. Penguin Books, 1998.
