Việc Cơ quan Nội chính Hoàng gia Nhật Bản (Cung Nội Sảnh) công bố bộ sử đồ sộ 61 tập về cuộc đời Thiên hoàng Hirohito (1901-1989) đã thu hút sự chú ý lớn. Dự án kéo dài một phần tư thế kỷ này, dựa trên 40 nguồn tư liệu mới, đáng chú ý nhất là nhật ký của Đô đốc Saburo Hyakutake, Thị tòng trưởng từ 1936-1944, hứa hẹn hé lộ những góc khuất trong cuộc đời vị Thiên hoàng trị vì qua giai đoạn biến động nhất của lịch sử hiện đại Nhật Bản. Tuy nhiên, liệu bộ sử này có thực sự làm sáng tỏ những bí ẩn xoay quanh Hirohito?
Thiên hoàng Hirohito
Một bộ biên niên sử tỉ mỉ nhưng thiếu đột phá
Được biên soạn bởi một cơ quan bảo thủ, bộ sử này tập trung vào việc ghi chép chi tiết các sự kiện hàng ngày trong triều đình, từ việc Hirohito đón Giáng sinh thời thơ ấu, ca phẫu thuật mũi khi còn trẻ, đến những cuộc gặp gỡ thường xuyên của ông. Tuy những chi tiết này có giá trị nhất định, chúng lại chưa đủ sức làm sáng tỏ vai trò của Hirohito trong những biến cố lịch sử trọng đại. Bộ sử chưa mang lại những phát hiện chấn động hoặc diễn giải đột phá nào về vai trò phức tạp và luôn biến đổi của Hirohito. Những câu hỏi quan trọng về sự tham gia của Nhật Bản vào Chiến tranh Thái Bình Dương, thất bại của đất nước, mối quan hệ của Hirohito với Tướng Douglas MacArthur trong thời kỳ chiếm đóng của Đồng Minh, và thái độ miễn cưỡng của ông đối với việc viếng thăm Đền Yasukuni, vẫn còn bỏ ngỏ.
Mâu thuẫn trong vai trò của một Thiên hoàng
Hirohito là một nhân vật đầy mâu thuẫn. Lên ngôi năm 25 tuổi, ông phải gánh vác hai trọng trách đối lập: Thiên tử của đất nước và Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang hoàng gia, lực lượng đã gây ra cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo khắp châu Á. Liệu sự im lặng của ông trước làn sóng quân phiệt dâng cao là do sự bất lực hay do sự đồng thuận ngầm? Bộ sử chưa đưa ra câu trả lời thỏa đáng.
Hirohito và cuộc chiến tranh với Mỹ: Ngăn cản hay đồng lõa?
Vào mùa thu năm 1941, khi Nhật Bản đứng trước lựa chọn gây chiến với Mỹ, Hirohito đã phá vỡ nghi thức tại hội nghị hoàng gia, bày tỏ lo ngại về việc từ bỏ ngoại giao quá sớm. Ông ngâm bài thơ của Thiên hoàng Minh Trị về cuộc chiến Nga-Nhật năm 1904, như một lời cảnh tỉnh về thảm họa chiến tranh. Hành động này cho thấy Hirohito có thể đã muốn tránh xung đột với Mỹ, đặc biệt sau cuộc chiến tranh xâm lược Trung Quốc kéo dài và tốn kém. Tuy nhiên, cuối cùng, ông vẫn phê chuẩn quyết định tổng động viên, đặt dấu hỏi lớn về ý định thực sự của mình.
Sự lưỡng lự trước thất bại và con đường tìm kiếm hòa bình
Không chỉ ngần ngại khi bắt đầu chiến tranh, Hirohito còn do dự trong việc kết thúc nó. Năm 1944, ông bày tỏ mong muốn chấm dứt chiến tranh nếu có thể tránh được giải giáp và xét xử tội phạm chiến tranh. Tuy nhiên, thay vì tích cực tìm kiếm hòa bình, ông lại chờ đợi “một chiến thắng quân sự vượt trội” trước Mỹ để có lợi thế trong đàm phán. Sự chần chừ này đã khiến vô số sinh mạng bị cướp đi một cách oan uổng.
Một hình tượng lịch sử đầy bí ẩn
Cuối cùng, Nhật Bản đầu hàng sau khi hứng chịu hai quả bom nguyên tử. Hirohito, dù là người đứng đầu đất nước trong suốt cuộc chiến, lại thoát khỏi trách nhiệm cá nhân và trở thành biểu tượng của hòa bình trong thời hậu chiến. Bộ sử mới, dù cung cấp nhiều chi tiết, vẫn chưa thể giải mã được những mâu thuẫn trong con người Hirohito. Ông vẫn là một nhân vật lịch sử đầy bí ẩn, thách thức mọi nỗ lực tìm hiểu “những gì thực sự đã xảy ra”.
Kết luận
Bộ sử về Hirohito, dù đồ sộ và tỉ mỉ, vẫn chưa thể làm sáng tỏ hoàn toàn vai trò của vị Thiên hoàng này trong lịch sử Nhật Bản. Sự thiếu sót này phản ánh một thực tế đáng buồn: Nhật Bản vẫn còn gặp khó khăn trong việc đối mặt với quá khứ của chính mình. Những nghiên cứu tiếp theo, với việc công bố đầy đủ hơn các nguồn tư liệu, hy vọng sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về con người và vai trò thực sự của Hirohito, một nhân vật then chốt trong lịch sử hiện đại Nhật Bản.
Tài liệu tham khảo
- Hotta, Eri. Japan 1941: Countdown to Infamy.
