Văn hóa Ấn Độ phong phú với vô số huyền thoại và truyện cổ tích. Trong số đó, câu chuyện về vua Ashoka, từ một hoàng tử tàn bạo đến một vị vua anh minh nhờ Phật pháp, tưởng chừng chỉ là huyền thoại, lại được chứng minh là sự thật lịch sử nhờ những khám phá khảo cổ đáng kinh ngạc.
Ấn Độ Huyền Bí và Những Dấu Tích Quên Lãng
Đầu thế kỷ 17, khi người Anh đặt chân đến Ấn Độ, triều đại Mughal Hồi giáo đang thống trị. Lịch sử trước thời kỳ này chìm trong màn sương bí ẩn, với những khoảng trống lớn về thông tin và di tích. Sự phá hủy của các triều đại sau và việc thiếu ghi chép hệ thống đã khiến quá khứ của Ấn Độ trở nên mờ mịt. Tuy nhiên, đầu thế kỷ 19, những khám phá khảo cổ học kỳ diệu đã bắt đầu hé lộ một nền văn minh rực rỡ đã bị lãng quên từ lâu. Các hang động, thành phố cổ bị rừng rậm bao phủ như Elephanta, Ajanta, Ellora… dần được tìm thấy, với những kiến trúc độc đáo được đục khắc từ núi đá, khác biệt hoàn toàn với bất kỳ công trình nào trên thế giới. Sự xuất hiện của những công trình này đã gây ra nhiều tranh cãi trong giới học giả phương Tây, liệu chúng có phải là sản phẩm của người Ấn bản địa hay do ảnh hưởng từ các nền văn minh khác?
Bí Ẩn Cột Đá và Chữ Viết Cổ Xưa
Năm 1616, giữa đống đổ nát hoang tàn của Delhi cũ, Thomas Coryat tìm thấy một cột đá cao 20m, sáng lấp lánh dưới ánh trăng. Bề mặt nhẵn bóng như cẩm thạch với những dòng chữ khắc lạ lùng khiến ông liên tưởng đến chữ Hy Lạp. Coryat phỏng đoán đây có thể là di tích của Alexander Đại đế. Những khám phá tương tự sau đó, như cột đá có tượng sư tử ở Bihar, càng làm tăng thêm sự bí ẩn về nguồn gốc của chúng.
Mô tả cột Asoka
William Jones, người giải mã được mối liên hệ giữa các ngôn ngữ Ấn-Âu, đã thành lập Hội Asiatic Society với hy vọng làm sáng tỏ lịch sử Ấn Độ. Charles Wilkins, thành viên của hội, đã giải mã được một số chữ viết trên cột đá, nhưng những thông tin thu được lại không có gì đặc biệt. Bí ẩn về những dòng chữ cổ vẫn tiếp tục chìm trong bóng tối.
James Prinsep và Hành Trình Giải Mã Chữ Viết Ashoka Brahmi
James Prinsep, một nhà khoa học kiến trúc, đã đến Ấn Độ năm 1819. Với kinh nghiệm nghiên cứu tiền xu cổ, ông bắt đầu chú ý đến những dòng chữ khắc trên các di tích. Prinsep làm việc tỉ mỉ, có phương pháp, thu thập và phân tích các đồng tiền cổ từ khắp Ấn Độ. Việc phát hiện cột đá Allahabad với nhiều loại chữ viết khác nhau, bao gồm cả chữ Ashoka Brahmi và Gupta Brahmi, đã mở ra cơ hội mới cho Prinsep. Ông và học giả W. Wills đã giải mã được chữ Gupta Brahmi, hé lộ thông tin về triều đại Gupta rực rỡ. Thành công này đã thúc đẩy Prinsep tiếp tục nghiên cứu chữ Ashoka Brahmi bí ẩn.
Sau nhiều nỗ lực không thành công, một bức thư từ kỹ sư Edward Smith đã mang đến bước ngoặt. Smith đã gửi cho Prinsep bản sao chữ khắc trên thành đá ở Sanchi. Từ những dòng chữ ngắn ngủi này, Prinsep đã tìm ra manh mối quan trọng để giải mã toàn bộ chữ viết Ashoka Brahmi. Ông nhận ra chữ “danam” (quà tặng) và từ đó, dần dần giải mã được toàn bộ dòng chữ trên cột đá Delhi. Thông điệp của vua Piyadesi, hay chính là Ashoka, đã được hé lộ sau gần 2000 năm bị lãng quên.
Ashoka – Từ Chinh Phạt Đến Phật Pháp
Sinh năm 304 TCN, Ashoka là vị vua thứ ba của triều đại Mauryan. Sau cuộc chiến chinh phạt Kalinga đẫm máu năm 262 TCN, chứng kiến nỗi đau thương mất mát, ông đã thay đổi hoàn toàn. Ashoka quy y cửa Phật và dành phần đời còn lại để trị vì đất nước bằng lòng từ bi và truyền bá Phật pháp.
Sắc lệnh của Asoka bằng tiếng Hy Lạp và Amaraic
Các sắc lệnh trên cột đá và bia đá do Ashoka ban hành cho thấy rõ tư tưởng và triết lý trị quốc của ông. Ông đề cao Phật pháp (Dhamma), tôn trọng mọi tôn giáo, khuyến khích lòng nhân ái, bảo vệ muôn loài và xây dựng các công trình công cộng vì lợi ích của dân chúng.
Di sản của Ashoka
Vương quốc Maurya dưới triều Asoka
Ashoka là một vị vua mẫu mực, được lịch sử thế giới ghi nhận. Nhờ ông, Phật giáo đã được truyền bá rộng rãi khắp châu Á. Dhammachakra (bánh xe luân hồi) trên quốc kỳ Ấn Độ ngày nay chính là biểu tượng của Phật pháp, minh chứng cho di sản to lớn mà Ashoka để lại cho nhân loại. Ashoka đã gửi các nhà sư đi truyền bá Phật pháp đến nhiều quốc gia, từ Sri Lanka, Myanmar, Thái Lan, Campuchia, Lào, Việt Nam đến Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.
Kết Luận
Cột kim loại dưới triều Asoka
Câu chuyện về Ashoka không chỉ là câu chuyện về một vị vua, mà còn là câu chuyện về sự hồi sinh của lịch sử nhờ nỗ lực không ngừng của các nhà khảo cổ học, đặc biệt là James Prinsep. Công lao của Prinsep trong việc giải mã chữ viết Ashoka Brahmi đã mở ra cánh cửa để chúng ta hiểu rõ hơn về một giai đoạn lịch sử quan trọng của Ấn Độ và di sản vĩ đại của vua Ashoka. Dù “trăm năm bia đá thì mòn”, nhưng “bia miệng” về Ashoka, vị vua anh minh, vẫn còn mãi với thời gian.
Tài liệu tham khảo
-
Sách/Tài liệu gốc:
- Keay, John. India discovered. W. Colin Co. Ltd., 1988.
- Dhmamika, Ven. S. The edicts of King Ashoka. The Wheel Publication no. 386/387, 1993, Kandy, Sri Lanka.
- Durant, Will. Our Oriental heritage. New York, 1935.
- Thát, Lê Mạnh. Lịch sử Phật giáo Việt Nam (tập 1 – Từ khởi nguyên đến thời Lý Nam Đế). Nxb Thuận Hoá, 1999.
-
Nghiên cứu:
-
Hình ảnh:
- Tất cả hình ảnh được sử dụng trong bài viết này đều được lấy từ bài viết gốc.
