Những năm cuối thập niên 1940, nước Nhật vẫn chìm trong bóng tối của thất bại sau Thế chiến II, chịu sự chiếm đóng của quân đội Mỹ. Kinh tế kiệt quệ, lạm phát phi mã, tương lai mờ mịt. Trong bối cảnh đó, Joseph Dodge, một chuyên gia tài chính người Mỹ, được cử đến Nhật Bản với sứ mệnh ổn định nền kinh tế. Chính sách “thắt lưng buộc bụng” của ông, tuy mang lại hiệu quả ban đầu, lại gây ra sự bất mãn trong xã hội Nhật Bản. Trước thềm cuộc bầu cử Thượng viện năm 1950, Thủ tướng Yoshida Shigeru đã cử Bộ trưởng Tài chính Hayato Ikeda đến Mỹ để thương lượng về chính sách kinh tế và thăm dò ý định của Mỹ về việc ký kết hòa ước với Nhật Bản. Hành trình của phái đoàn Ikeda, với tôi là thư ký, đã đặt nền móng cho Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ sau này.
Thương lượng kinh tế và bóng ma Chiến tranh Lạnh
Cuộc sống tại Washington đối lập hoàn toàn với sự ngột ngạt ở Nhật Bản dưới thời chiếm đóng. Chúng tôi được tự do hơn, nhưng cũng đối mặt với áp lực thời gian. Lịch trình dày đặc khiến chúng tôi phải làm việc cả vào buổi tối và Chủ nhật. Các cuộc gặp với quan chức Mỹ cho thấy sự chia rẽ trong chính giới Mỹ về tương lai của Nhật Bản. Một số muốn Nhật Bản trung lập, trong khi số khác muốn Nhật Bản trở thành đồng minh chống lại sự bành trướng của Liên Xô. Bóng ma Chiến tranh Lạnh đã bao trùm lên tất cả.
alt: Binh lính Mỹ tại Nhật Bản thời kỳ chiếm đóng
Lời nhắn tuyệt mật và nền tảng của Hiệp ước An ninh
Ngày 3/5/1950, trong căn phòng làm việc của Dodge tại Bộ Lục quân Mỹ, Ikeda đã chuyển đến phía Mỹ một lời nhắn tuyệt mật từ Thủ tướng Yoshida. Đó là mong muốn của Nhật Bản được ký kết hòa ước sớm nhất, đồng thời đề nghị quân đội Mỹ ở lại Nhật Bản để đảm bảo an ninh cho khu vực, ngay cả sau khi hòa ước được ký kết. Nếu phía Mỹ e ngại việc đưa ra đề nghị này, chính phủ Nhật Bản sẵn sàng đứng ra yêu cầu. Lời nhắn này đã đặt nền móng cho Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ, một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ hai nước.
Cơn sóng gió từ SCAP và bài học về chính trị thời chiến
Trở về Nhật Bản, chúng tôi đối mặt với sự tức giận của Tướng MacArthur và bộ sậu của ông tại SCAP. Họ cho rằng phái đoàn Ikeda đã vượt quá thẩm quyền khi đàm phán trực tiếp với chính phủ Mỹ. Bức điện từ tướng Makt, được chuyển đến tôi trên tàu về Kyoto, mang đầy giọng điệu đe dọa. Vụ việc này cho thấy sự khó khăn trong việc thực hiện chính trị nghị viện trong một quốc gia bị chiếm đóng.
Kết luận: Từ chiếm đóng đến độc lập
Sứ mệnh của Ikeda đến Mỹ năm 1950 là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử Nhật Bản thời hậu chiến. Nó không chỉ đặt nền móng cho Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ, mà còn phản ánh những toan tính địa chính trị phức tạp trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh. Từ một quốc gia bại trận, chịu sự chiếm đóng, Nhật Bản đã từng bước khôi phục nền kinh tế và giành lại độc lập, trở thành một cường quốc kinh tế thế giới. Câu chuyện về sứ mệnh Ikeda là một minh chứng cho sự kiên cường và khát vọng vươn lên của người dân Nhật Bản.
