Sau năm 1975, Việt Nam đối mặt với những thách thức to lớn trong công cuộc tái thiết đất nước. Bài viết này sẽ phân tích mối quan hệ hợp tác đặc biệt giữa Việt Nam và Liên Xô trong giai đoạn này, từ viện trợ kinh tế đến căn cứ quân sự tại Cam Ranh, làm nổi bật cả thành tựu lẫn những góc khuất lịch sử.
Năm 1978 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Liên Xô. Tháng 6/1978, Việt Nam gia nhập Hội đồng Tương trợ Kinh tế (SEV) do Liên Xô lãnh đạo. Đến ngày 3/11/1978, hai nước ký kết Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, một văn kiện toàn diện nhất trong lịch sử quan hệ song phương. Hiệp ước này, đặc biệt là điều 6 và 7, thu hút sự chú ý của quốc tế trong bối cảnh quan hệ quốc tế phức tạp và căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc. Điều 6 quy định hai bên sẽ tham vấn ý kiến về các vấn đề quốc tế quan trọng và hỗ trợ lẫn nhau khi bị tấn công hoặc đe dọa tấn công. Điều 7 khẳng định hiệp ước không nhằm chống lại bất kỳ nước thứ ba nào.
Viện trợ của Liên Xô cho công cuộc tái thiết Việt Nam
Sau khi ký kết hiệp ước, Liên Xô đã cung cấp cho Việt Nam khoản viện trợ khổng lồ, từ 700 triệu đến 1 tỷ USD mỗi năm. Viện trợ này bao gồm các khoản vay, tín dụng thương mại, đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ dự án và trợ giá. Liên Xô đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng nhiều công trình trọng điểm của Việt Nam, từ các nhà máy cơ khí, thủy điện, mỏ than, nhà máy hóa chất, dầu khí đến bệnh viện, trường đại học và cầu Thăng Long.
Các chuyên gia Liên Xô và công nhân Việt Nam trên công trường nhà máy thủy điện Hòa Bình
Sự hỗ trợ của Liên Xô không chỉ giới hạn trong lĩnh vực kinh tế. Các chuyên gia Liên Xô đã tham gia vào việc tái thiết miền Nam, xử lý ô nhiễm chất độc da cam, xây dựng lại đường sắt Bắc-Nam và các cây cầu lớn. Họ cũng đóng góp vào việc khôi phục cơ sở hạ tầng du lịch, mở đường cho làn sóng du khách quốc tế, đặc biệt là từ châu Âu, đến Việt Nam sau chiến tranh.
Các chuyên gia Liên Xô và công nhân Việt Nam trên công trường nhà máy thủy điện Hòa Bình
Tuy nhiên, mối quan hệ hợp tác này bắt đầu suy giảm vào cuối những năm 1980 do khủng hoảng chính trị và kinh tế tại Liên Xô. Cuối cùng, Liên Xô tan rã vào năm 1991, đánh dấu chấm hết cho một giai đoạn hợp tác quan trọng trong lịch sử hai nước.
Cam Ranh: 24 năm là căn cứ quân sự của Liên Xô
Một chương khác trong quan hệ Việt-Xô là sự hiện diện của căn cứ quân sự Liên Xô tại Cam Ranh. Năm 1979, hai nước ký kết hiệp định cho phép Liên Xô sử dụng Cam Ranh làm trạm cung ứng vật tư kỹ thuật trong 25 năm. Cam Ranh trở thành căn cứ hải quân lớn nhất của Liên Xô ở nước ngoài, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược của Liên Xô tại Biển Đông.
Liên Xô đã đầu tư xây dựng nhiều công trình tại Cam Ranh, từ nhà ở, doanh trại, nhà ăn, lò bánh mì đến bể chứa nhiên liệu, hầm lạnh, kho chứa vật tư, trạm phát điện và hệ thống ra đa.
Tuy nhiên, sự hiện diện của Liên Xô tại Cam Ranh cũng gây ra một số vấn đề. Việc khai thác đá tùy tiện của phía Liên Xô đã gây lo ngại về nguy cơ sa mạc hóa khu vực. Nhờ sự can thiệp kịp thời của Tướng Lê Đức Anh, việc khai thác đá phá núi đã được dừng lại và thay vào đó là việc mở đường vào mỏ đá trong đất liền. Tướng Lê Đức Anh luôn coi Cam Ranh là vị trí chiến lược quan trọng, gắn liền với sự tồn vong và thịnh vượng của đất nước.
Năm 2002, Nga quyết định rút khỏi Cam Ranh trước thời hạn, đánh dấu chấm hết cho 24 năm hiện diện quân sự của Liên Xô/Nga tại đây. Mặc dù vậy, câu chuyện về Cam Ranh vẫn tiếp tục được nhắc đến, đặc biệt là về khả năng Nga quay trở lại căn cứ này.
Kết luận
Mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Liên Xô sau năm 1975 là một chương quan trọng trong lịch sử hai nước. Sự viện trợ của Liên Xô đã góp phần đáng kể vào công cuộc tái thiết Việt Nam sau chiến tranh. Căn cứ Cam Ranh, mặc dù tồn tại trong thời gian ngắn, cũng để lại nhiều dấu ấn lịch sử. Bài học rút ra từ mối quan hệ này là sự cần thiết của hợp tác quốc tế trong việc xây dựng và phát triển đất nước, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của việc bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia.
Tài liệu tham khảo
- Bài viết gốc: https://nghiencuulichsu.com/2021/12/28/su-giup-do-cua-lien-xo-sau-nam-1975/
- Các liên kết được đề cập trong bài viết gốc.
