Bài viết này đưa ra một góc nhìn mới về nguồn gốc người Nhật, kết hợp phân tích các dữ kiện lịch sử, ngôn ngữ và di truyền. Qua đó, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về ba cộng đồng người đã góp phần tạo nên bức tranh đa dạng của đất nước mặt trời mọc: Người Jomon, người Yayoi và người Ainu.
Bối Cảnh Lịch Sử Và Sự Xuất Hiện Của Người Jomon
Hành trình tìm về cội nguồn người Nhật cần được đặt trong bối cảnh rộng lớn hơn – quá trình hình thành dân cư Đông Á. Cách đây khoảng 70.000 năm, người Homo sapiens di cư từ châu Phi đến vùng đất nay là Việt Nam, mang theo hai đại chủng là Mongoloid và Australoid. Sự hòa huyết giữa hai chủng này đã tạo nên bốn nhóm người Việt cổ: Indonesian, Melanesian, Vedoid và Negritoid.
Nhờ điều kiện sống thuận lợi, dân số tăng nhanh chóng, lan rộng khắp Đông Nam Á. Khoảng 40.000 năm trước, khí hậu ấm lên ở phía Bắc, thúc đẩy người Việt cổ di cư lên khai phá vùng đất Trung Hoa ngày nay, sau đó là Siberia và vượt eo biển Bering đến châu Mỹ.
Hình 1: Bản đồ di cư của người Homo sapiens
Tại Trung Hoa, do sinh sống rải rác ở những vùng địa lý và khí hậu khác nhau, người Việt cổ phân chia thành hơn 20 nhóm địa phương, được lịch sử gọi là Bách Việt.
Nhật Bản, do vị trí địa lý xa xôi và khí hậu lạnh hơn, chỉ đón nhận những cư dân đầu tiên vào khoảng 30.000 năm trước. Đây chính là tổ tiên của người Jomon.
Người Jomon được biết đến với kỹ thuật làm gốm văn thừng độc đáo. Tuy nhiên, có giả thuyết cho rằng kỹ thuật này không phải do người Jomon tự sáng tạo mà được du nhập từ văn hóa Hòa Bình ở Đông Nam Á trước khi nước biển dâng cao.
Người Yayoi – Làn Sóng Di Cư Mới Và Sự Thay Đổi Vận Mệnh
Suốt 10.000 năm, do bị cô lập về địa lý, người Jomon gần như không thay đổi về mặt sinh học. Trong khi đó, đất liền châu Á chứng kiến những biến đổi to lớn về phương thức sống và cấu trúc di truyền.
Vào khoảng năm 5000 TCN, tại lưu vực Hoàng Hà, sự hòa huyết giữa người Mongoloid phương Bắc và người Bách Việt (Australoid) đã tạo ra chủng Mongoloid phương Nam. Nhóm người mới này phát triển mạnh mẽ, trở thành chủ nhân của nền văn hóa Ngưỡng Thiều (Yangshao).
Hình 2: Gốm Yayoi có nét tương đồng với gốm Hàn Quốc
Đến khoảng năm 2698 TCN, cuộc xâm lăng quy mô lớn của người Mongoloid phương Bắc đã buộc một bộ phận người Bách Việt phải di tản bằng thuyền, theo gió Nam xuống Việt Nam và các đảo Đông Nam Á. Tại đây, họ hòa huyết với người bản địa, tạo nên những nhóm người Mongoloid phương Nam mới. Quá trình này kéo dài cho đến khoảng năm 2000 TCN, khi phần lớn dân cư Đông Nam Á và Trung Hoa đã mang trong mình dòng máu Mongoloid phương Nam.
Vào thế kỷ IV TCN, sự sụp đổ của nhà Chu và thời kỳ Chiến Quốc đã đẩy Trung Quốc vào vòng xoáy chiến tranh liên miên. Giữa các nước chư hầu nhà Chu và các quốc gia Bách Việt còn lại liên tục xảy ra xung đột. Trước tình hình đó, một bộ phận người Bách Việt, mà sử Trung Hoa gọi là Đông Di, đã phải chạy nạn sang bán đảo Triều Tiên. Từ đây, họ tiếp tục di cư đến Nhật Bản, tạo nên làn sóng di cư của người Yayoi.
Sự Hình Thành Của Người Nhật Hiện Đại Và Bí Ẩn Người Ainu
Người Yayoi mang theo kỹ thuật trồng lúa nước tiên tiến, thúc đẩy sự phát triển vượt bậc về nông nghiệp và gia tăng dân số ở Nhật Bản. Sự hòa huyết giữa người Yayoi (chủ yếu là Mongoloid phương Nam) và người Jomon (Australoid) đã melahirkan ra thế hệ người Mongoloid phương Nam mới, chính là tổ tiên của người Nhật hiện đại.
Quá trình hòa huyết này đã tạo nên nét độc đáo trong di truyền và ngôn ngữ của người Nhật. Dù mang dòng máu Mongoloid chủ yếu, ngôn ngữ của họ lại kế thừa từ người Jomon và một số nhóm Bách Việt cổ. Điều này lý giải tại sao ngôn ngữ Nhật Bản vừa mang nét cổ xưa, vừa khác biệt so với các ngôn ngữ khác ở Châu Á.
Hình 3: Người Ainu – Cư dân bản địa với nhiều nét đặc trưng riêng biệt
Bên cạnh người Jomon và Yayoi, người Ainu là cộng đồng cư dân đặc biệt khác góp phần tạo nên bức tranh đa dạng của Nhật Bản. Sống chủ yếu ở đảo Hokkaido, người Ainu có nước da sáng, nhiều lông và sở hữu những nét văn hóa riêng biệt.
Nguồn gốc của người Ainu hiện vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Một giả thuyết cho rằng họ là hậu duệ của nhóm người di cư từ Trung Á đến Nhật Bản khoảng 20.000 năm trước. Nhóm người này mang trong mình dòng máu Caucasoid do đã hòa huyết với người châu Âu trên đường di cư.
Kết Luận
Hành trình tìm về nguồn gốc người Nhật là hành trình xuyên suốt chiều dài lịch sử, kết nối những mảnh ghép di truyền và ngôn ngữ để tạo nên bức tranh toàn cảnh. Sự giao thoa, tiếp biến và hòa huyết giữa các cộng đồng người Jomon, Yayoi và Ainu đã tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo của đất nước mặt trời mọc.
